ARCHIWUM

Brunelleschi i jego – dosłownie i w przenośni – największe dzieło

“Konstrukcja tak wielka, stroma, wznosi się ponad niebiosa, tak obszerna, by okryć swym cieniem wszystkie ludy Toskanii” – tymi obrazowymi słowami, podkreślającymi olbrzymie znaczenie i rolę, którą konstrukcja kopuły odgrywała w społeczeństwie tamtych czasów, Leon Battista Alberti opisuje Kopułę Santa Maria del Fiore, mistrzowskie rozwiązanie techniczne oraz serce doliny Arno i miasta Florencji.

Plac budowy Katedry, w której w 1367 r. ukończono dużą trybunę apsydy, a w 1410 r. bęben, utkwił w martwym punkcie z uwagi na pojawienie się problemu związanego z wzniesieniem gigantycznej kopuły, przewidzianej w projekcie Arnolfo di Cambio. W 1307 r. ustalono jej wysokość, szerokość (średnica wewnętrzna mierzy prawie 42 m) i krzywiznę łuku, lecz z biegiem lat obfitych w różnego rodzaju zawirowania, z apogeum Czarnej Śmierci szalejącej w 1348 r., dotychczasowa podstawowa wiedza nieodzowna do wzniesienia sklepienia Katedry okazała się niewystarczająca. Wiele było problemów do rozwiązania, przede wszystkim natury technicznej, statycznej i organizacji placu budowy. Główną bolączkę stanowił koszt rusztowań, które według tradycjonalnych systemów powinny były zaczynać się na ziemi oraz krążyn podtrzymujących pnącą się w górę kopułę. Poza tym koniecznością stało się zaprojektowanie różnego rodzaju maszyn w celu uniknięcia ewentualnych problemów, które by się stopniowo pojawiały.

Aby znaleźć odznaczającego się nie lada wszechstronnością architekta-inżyniera, który pokierowałby placem budowy Santa Maria del Fiore, l?Opera del Duomo (instytucja zajmująca się konserwacją i utrzymaniem dóbr katedry florenckiej) i l’Arte della Lana (Cech Sukienników) ogłosiły w 1418 r. powszechny konkurs. Uczestniczący w tymże konkursie Filippo Brunelleschi przedstawił mały model zaprojektowanej przez niego kopuły i wygrał. Dano mu do pomocy Lorenzo Ghibertiego, który jednak szybko zrezygnował (kronikarz Vasari i biograf Manetti wspominają do jakich to forteli uciekł się Filippo, aby pozbyć się niechcianego towarzysza).

Florencki architekt obmyślił genialny system konstrukcyjny, który doprowadził w stosunkowo krótkim czasie (l. 1420-1436) do wzniesienia na ośmiokątnym bębnie monumentalną kopułę Santa Maria del Fiore o ostrej krzywiźnie łuku, zrealizowanej w cegle z ośmioma żebrami spotykającymi się w szczytowej latarni. Brunelleschi zaprojektował kopułę samonośną dwupowłokową, tzn. konstrukcję, którą wznosi się bez krążyn (drewnianych pomocniczych konstrukcji podporowych), zbudowaną z dwóch sąsiadujących równoległych czasz (powłok), z których zewnętrzna ma za cel chronić strukturę przed wilgocią i uczynić ją bardziej “okazałą i pękatą”.

Między dwoma czaszami przebiegają liczne przejścia, schodki i chodniki, dzięki którym możliwe jest obejście całej kopuły – Brunelleschi zaprojektował również ich oświetlenie. W celu zmniejszenia ciężaru i nacisku, oprócz żeber i różnych elementów pionowych i poziomych, architekt zadysponował ułożenie cegieł w tzw. jodełkę. Również kwestia rusztowań dla robotników została przemyślana w sposób wnikliwy: na początku wznoszenia kopuły, kiedy była ona jeszcze pionowa, używano rusztowań zamocowanych w murze (zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz), natomiast na wyższych wysokościach, przy ostrych nachyleniach ścian, skonstruowano rusztowanie zawieszone w próżni, połączone za pomocą belek z pomostami przymocowanymi na niższych wysokościach, wykorzystywanych do składowania materiałów.

kopula SMF sezione zps461fa4d5

Brunelleschi doglądał prac na budowie kopuły, dopracowując każdy najmniejszy szczegół: sprawdzał osobiście cegły i kamienie, dostarczał kamieniarzom modele, stworzył złożone maszyny, krążki linowe i podnośniki; zaprojektował łodzie do transportu marmurów i cegieł rzeką Arno. Na końcowym etapie, gdy rusztowania wzniosły się na najwyższą wysokość konstrukcji, kiedy to – jak wspomina Vasari – mistrzowie tracili wiele czasu na schodzenie na posiłek i gaszenie pragnienia, gdy upał dawał się niemiłosiernie we znaki, florencki architekt sprawił, że otworzone zostały podwoje karczm wewnątrz kopuły, w których oprócz prowadzenia kuchni, sprzedawano wino.

W 1432 r. Filippo Brunelleschi wziął udział w kolejnym konkursie na realizację latarni. Jego projekt wygrał w1436 r. dzięki niektórym “subtelnościom” technicznym oraz zaprojektowaniu urządzeń do podnoszenia marmurowych bloków i wykazaniu, że do wnętrza jego latarni nie dostanie się woda. Harmonijne renesansowe dzieło tego kreatywnego artysty odznacza się konwencjonalnością i statycznością: łączy w sobie żebra kopuły, opiera się najsilniejszym porywom wiatru oraz pozwala przenikać słońcu poprzez długie pionowe okna, nawet wtedy, gdy wznosi się ono wysoko na niebie.

W 1436 r. kopuła została ukończona, a 25 marca tego samego roku papież Eugeniusz IV poświęcił Katedrę.

Cupola zpsbe8d8104

Brunelleschi nadal kontynuował pracę przy wykończeniu kopuły, doglądając budowy latarni i projektując w 1439 r. tzw. “ślepe trybuny”, półokrągłe edykuły stworzone, aby podeprzeć boki ośmiokąta kopuły niewzmocnione przez sklepienia trzech absyd i nawy. “Ślepe trybuny”, prawdopodobnie najbardziej czysta optycznie forma skonstruowana przez architekta, ozdobione są głębokimi, zakończonymi konchami, niszami, przeplatanymi podwójnymi półkolumnami korynckimi. Trybuny te, stworzone w celu zapewnienia stabilności konstrukcji, będące ewidentnie strukturami pochodzenia klasycznego, łączą pierwotne elementy gotyckie kościoła z renesansowym balkonem biegnącym wzdłuż całej ściany kopuły.

Źródło: “Storia dell’Arte 2. Dal Quattrocento al Settecento”; G. Dorfles, S. Buganza, J. Stoppa; Istituto Italiano Edizioni Atlas; 2004

Śledź nasz kanał na Telegramie

z materiałami niepublikowanymi na naszej stronie
PUBLIKACJA JEST DOSTĘPNA POD LICENCJĄ:

Uznanie autorstwa -
Użycie niekomercyjne 4.0

blank
blank
blank
CZY DLA CIEBIE RÓWNIEŻ JEST WAŻNE
TO O CZYM CZYTASZ?

Nigdy nie było ważniejszego czasu, aby edukować społecznie

ORION Organizacja Społeczna tworzy Publikacje dla osób, które cenią wiedzę opartą na dowodach i sprawdzonych źródłach. Naszym celem jest budowanie świadomego społeczeństwa, dlatego nasze materiały zawsze będą z darmowym dostępem. Jeśli możesz wesprzyj nas dzisiaj, przekazując darowiznę, którą możesz odliczyć od podatku oraz udostępniaj nasze Publikacje swoim przyjaciołom.
blank

Anna Śnieżyńska

Tłumacz przysięgły języka włoskiego. Absolwentka filologii włoskiej UW i studiów tłumaczeniowych w Genui. Pasjonatka kultury Włoch, historii sztuki i psycholingwistyki.

Uważasz, że to co robimy jest ważne?

Możemy się rozwijać dzięki Twojemu wsparciu.
Jesteśmy organizacją niezależną od wpływów politycznych oraz biznesowych.
Logo fundacji ORION Organizacja Społeczna

Dane adresowe

  • ul. Hoża 86 lok. 410
  • 00-682 Warszawa
  • Email: orionfm@yahoo.com
  • KRS: 0000499971
  • NIP: 7123285593
  • REGON: 061657570

INFORMACJE

Numer konta (Nest Bank):
92 2530 0008 2041 1071 3655 0001
  • Polityka prywatności
  • Regulamin wpłat darowizn
  • Fundacja Techya

NEWSLETTER

Bądź na bieżąco z istotnymi informacjami z kręgu naszych działań.