W kwietniu 2018 roku w Toronto, Alek Minassian wjechał vanem w tłum ludzi, zabijając przy tym dziesięć osób. Kilka minut po tym wydarzeniu napisał na Facebooku: “Rebelia inceli właśnie się zaczyna! Razem pokonamy wszystkich Chadów i wszystkie Stacy! Niech żyje najwyższy dżentelmen, Elliot Rodger”. Był to temat powszechny w swoim czasie na zagranicznych portalach informacyjnych; polskie z kolei poruszyły go ogólnikowo.
Minassian odniósł się do Elliota Rodgera: dwudziestodwulatka, który dokonał masakry w Ista Vista w Kalifornii z 2014 roku, podczas której zabił sześć osób. Przed atakiem, Rodger opublikował w Internecie swój “manifest” — długą tyradę skarżącą się na współczesne społeczeństwo utrudniające dostęp seksualny do kobiet. Media często ukazują Rodgera jako ojca chrzestnego ideologii incelizmu, a użytkownicy takich portali jak Reddit czy incel.me otwarcie nazywają go “najwyższym dżentelmenem”. Rodger jest także pierwszą osobą określoną mianem terrorysty ruchu alt-right przed amerykańską organizację prawniczą Southern Poverty Law Center, która zajmuje się śledzeniem aktywności skrajnej prawicy.
Post Minassiana sugeruje, że jego atak był powiązany z szerszą ideologią polityczną będącą toksycznym połączeniem męskiej i białej supremacji. Mimo że samotnych napastników szerzących anty-feministyczne idee — ludzi pokroju Minassiana — uznaje się zazwyczaj za umysłowo chorych, atak sam w sobie miał naturę terrorystyczną i nie powinien być traktowany z taryfą ulgową. Podobnie do masakry autorstwa Elliota Rodgera w Isla Vista, media społeczne podkreślały problemy natury psychicznej Minassiana, cytując słowa jego znajomych, dla których “nie był terrorystą”. Takie zachowanie lekceważy społeczny postrach oraz istnienie ideologii, która stanowiła zapalnik dla tego wydarzenia. Nie ma wątpliwości: Minassian dokonał aktu terroryzmu.
Kim są incele?
Słowo “incel” jest skrótem od angielskiej frazy involuntarity celibate, która oznacza “mimowolny celibat”. Odnosi się ono do brutalnej ideologii politycznej opartej o nową falę mizoginii i białą supremację. Incele wierzą, że feminizm zniszczył społeczeństwo i jedynie “rewolta płci” pozwoli na odzyskanie rzekomej prawdziwej męskości, której fundamentem jest supremacja. Ochrona nietykalności cielesnej kobiet za sprawą feminizmu zaburza według nich naturalny porządek rzeczy, w którym dominuje heteroseksualna monogamia. W efekcie, atrakcyjne młode kobiety (określane prześmiewczo imieniem “Stacy”) mają wybierać możliwie jak najprzystojniejszych mężczyzn (“Chadów”). Incele uważają ten wzór zachowania za formę kradzieży, ponieważ nietykalność cielesna kobiet odbiera im możliwość wygrania z Chadami w kwestii nawiązywania romantycznych relacji. Incele, czyli w większości przypadków bardzo młodzi mężczyźni, czują frustrację wobec świata, który odbiera im władzę i seksualną kontrolę nad kobiecymi ciałami. Widzą siebie jako ofiary opresyjnego feminizmu — ideologii, do której powstrzymania dążą (najczęściej drogą przemocy).
Podobne wykorzystanie imion w sposób prześmiewczy widzimy zresztą w Polsce, gdzie młode kobiety otwarcie mówiące o swoich poglądach lewicowych i feministycznych są nazywane “Julkami z Twittera”, które rzekomo nie zaznały jeszcze prawdziwego życia.
Poniższy diagram pokazuje jak wyznawcy incelizmu widzą świat. Incelizm przedstawia zmitologizowane poglądy sprzed rewolucji seksualnej w latach 60. W tamtych czasach żaden mężczyzna nie miał problemu ze znalezieniem partnerki, jednak wraz z rozwojem ruchów umocnienia kobiet, coraz mniej osób godziło się na taki układ. Incele uznali tę zmianę za przejaw niesprawiedliwości wobec mężczyzn, którzy nie są w stanie znaleźć odpowiedniej partnerki seksualnej. Sugerują, że społeczeństwo zawiodło ich odcięciem od dóbr (tj. kobiecych ciał) i przemocowe powstanie będzie jedynym rozwiązaniem.
Powiązanie między incelami a innymi formami brutalnego ekstremizmu
Przeprowadzono już wiele debat na temat tego czy zamieszki inceli można uznać za formę terroryzmu. Media w większości przypadków niechętnie nazywały tak ataki, a niektórzy urzędnicy — w tym kanadyjska policja — otwarcie odmówili określenia sytuacji w Toronto aktem terroryzmu. Mimo to, zachowanie inceli spełnia wszystkie wymagania ustalone przez Stany Zjednoczone na potrzeby stwierdzenia terroryzmu, który zdefiniowano jako “przemoc wyrządzoną z premedytacją i w celach politycznych w stronę cywili przez subnarodowe lub tajne ugrupowania”. Opisane wyżej zamieszki wpasowują się w opis, nawet jeśli incele nie są oficjalną organizacją; w związku z tym, ideologię tę należy rozpatrywać w kontekście brutalnego ekstremizmu.
W sercu incelizmu znajduje się utrwalona wiara w mizoginistyczne tradycyjne role płciowe. Ataki nie są wymierzone w określoną religię czy grupę etniczną; opierają się o wspólne przekonania na temat seksualności, męskiej dominacji oraz “tradycji”, która powinna zostać przywrócona. Taki pogląd na świat jest usprawiedliwiany w internetowych społecznościach (m.in. na nieaktywnym już forum r/incel oraz na popularnych ostatnimi czasy r/braincells oraz incel.me), które zachęcają do bezpośredniości.
Incelizm to tylko jedna z wielu form mizoginistycznej przemocy. Jednym ze sposobów zapobiegania krajowym zamieszkom terrorystycznym są rozmowy o mizoginii i przemocy, jaką ona wywołuje. Wczesne działania będą miały długofalowy wpływ na rdzenne doktryny skrajnej prawicy mające niepokojąco wpływać na amerykańskich obywateli.
Nie da się zaprzeczyć, że istnieje powiązanie między mizoginią i przemocą. Według ekspertów, mężczyźni stosujący przemoc domową uważają ją za metodę wymuszenia powrotu do “tradycyjnych” ról płciowych, podług których to oni mają kontrolę nad kobietami. Agresja i groźby stanowią narzędzia mające zapewnić tę kontrolę. Przemoc w czterech ścianach może ewoluować w masowe strzelaniny i ataki terrorystyczne.
Najnowsze badania wykazują, że ponad połowa masowych strzelanin mających miejsce w Stanach Zjednoczonych między rokiem 2009 a 2016 została poprzedzona zamordowaniem partnera, byłego partnera lub członka rodziny przez oprawcę. Przykładowo, James Hodgkinson — sprawca strzelaniny podczas sesji treningowej przed dobroczynnym meczem baseballu w mieście Alexandria — miał rzekomo napaść swoją córkę; wcześniej został oskarżony o przemocowe zachowanie przez dwie spośród trzech byłych żon.
Badaczki takie jak Cynthia Cockburn, Rachel Pain czy Sara Meger zauważyły, że przemoc seksualna łączy się z przemocą zbrojną w miejscach publicznych — zwłaszcza jeżeli chodzi o ataki terrorystyczne inceli. Incelowskie dyskusje nierzadko otwarcie wrzucają do jednej szuflady ograniczony dostęp do kobiet z niezaspokojonymi potrzebami, traktując to jako dobry pretekst do przemocowych zachowań w przestrzeni publicznej; w końcu jakoś muszą bronić swoich “przywilejów”. Nie każdy incel jest białym suprematystą lub terrorystą, jednak najbardziej w pamięć zapadają osoby, które zachowują się skrajnie i mają toksyczne podejście do relacji między kobietami a mężczyznami. To tworzy “nić porozumienia, zapalnik dla przemocy”.
Dyskusje inceli często poruszają tematy bliskie suprematystom, którzy dążą do powstania mającego obalić istniejący porządek celem przywrócenia wyższości mężczyzn nad kobietami. Podobieństwa między nawoływaniem Minassiana do rebelii a suprematystycznymi poglądami nie są przypadkowe. Incele wierzący w sens zbrojnego powstania korzystają z bliskiej białym suprematystom terminologii głoszącej o obaleniu systemu przez mężczyzn. Frustracja inceli oraz nawiązania do ideologii promującej przemoc tworzą z nich niebezpiecznych graczy, jednocześnie zwiększając prawdopodobieństwo skrajnych praktyk rekrutacyjnych.
Państwo Islamskie promuje swoje podejście do kobiet jako “narzędzie rekrutacyjne”, udowadniające mężczyznom — zwłaszcza z krajów zachodnich — że kalifat pozwoli im przywrócić “tradycyjne” normy płciowe, w których to płeć męska dominuje. Jest to ideologia idealna dla osób pragnących kontroli. Omar Mateen, oskarżony o zabicie 49 osób podczas strzelaniny w klubie nocnym the Pulse w Ontario — uważanej za drugą najgroźniejszą strzelaninę we współczesnej historii Ameryki — miał luźne powiązania z ISIS, a jeszcze wcześniej stosował przemoc psychiczną i fizyczną wobec własnej żony.
Ten wzór zachowania pasuje do tzw. “samotnych wilków”, takich jak:
- Khalid Masood (zamach na Moście Westminsterskim w Londynie, 2017)
- Mohamed Lahouaiej-Bouhlel (zamach w Nicei dokonany przy użyciu vana, 2016)
- Tamerlan Tsarnaev (atak bombowy podczas Maratonu Bostońskiego, 2013)
- Man Haron Monis (oblężenie Lindt Cafe w Sydney, 2014; 22 napaście seksualne).
Według Nimmi Gowrinathan, restrykcyjne role płciowe promowane przez organizacje terrorystyczne mają stanowić zachętę dla potencjalnych rekrutów, którzy mają podobne poglądy. Przeciwdziałanie mizoginistycznym zachowaniom to jedna z najlepszych metod zapobiegawczych.
Ryzyko wystąpienia mizoginistycznych ugrupowań terrorystycznych jest szczególnie wysokie w Stanach Zjednoczonych. Thomson Reuters Foundation przeprowadziło w 2017 roku ankietę, według której Stany Zjednoczone:
- znajdują się w pierwszej dziesiątce najbardziej niebezpiecznych dla kobiet narodów pod względem ryzyka, jeżeli chodzi o ograniczony dostęp do opieki zdrowotnej, dyskryminację, negatywną tradycję kulturową, przemoc oraz handel ludźmi; pozostałe narody to Indie, Afganistan, Syria, Somalia, Arabia Saudyjska, Pakistan, Demokratyczna Republika Konga, Jemen oraz Nigeria. Stanów Zjednoczone są w tym towarzystwie jedynym krajem zachodnim.
- zajmują trzecie miejsce na równi z Syrią w kwestii zagrożenia na polu przemocy seksualnej (do której zaliczono m.in. gwałt, napaść, wymuszony seks i niesprawiedliwość podczas rozpraw sądowych)
- zajmują szóste miejsce w kwestii przemocy innej niż seksualna.
Ciężko dopuścić do świadomości fakt, że incele nie są niewielką grupą skrajności, która nie stanowi zagrożenia dla narodu lub całego świata. Niestety, incelizm to tylko jeden odłam spektrum, w którym mizoginia stanowi wspólny mianownik. Podobnych ugrupowań jest wiele — począwszy od białych supremacjonistów i neonazistów, a na Al-Kaidzie i Państwie Islamskim skończywszy. Incelizm to element brutalnej ideologicznej układanki rozrastającej się coraz bardziej z każdym dniem. Internetowe ugrupowania mizoginistyczne — w skład których wchodzą aktywiści broniący praw mężczyzn, artyści podrywu i incele — urosły na sile w przeciągu ostatnich kilku lat. W momencie zamknięcia w 2017 roku, forum r/incels liczyło prawie 40 tysięcy członków. Inceli nie uważa się jednak za “malutki odłam Reddita”; jest to “ruch dziesiątek tysięcy ludzi krążących po forach, które mają stanowić bezpieczne miejsce”.
Istnieją argumenty za i przeciw banowaniu stron, które podobnie do r/incel, promują przemoc wobec kobiet. Niektórzy twierdzą, że takie ugrupowania powinny swobodnie istnieć w celu monitorowania jednostek promujących przemocową ideologię. Z drugiej strony, jest to przyzwolenie na zamieszczanie niewłaściwych materiałów i rozwój norm, które może mieć swoje odzwierciedlenie w rzeczywistości. Reddit — strona, na której zbanowano wspomniane wyżej forum — zaktualizował niedawno warunki użytkowania, zabraniając treści “wspierających, chwalących, podburzających lub nawołujących do przemocy wobec jednostek i grup”. Od jakiegoś czasu platforma skupiła się także na monitorowaniu skrajnej prawicy; dwa fora zostały już zamknięte ze względu na bezprawne szerzenie informacji osobistych (jest to tzw. doxing). Forum inceli z Reddita stanowi tylko jedną platformę w internetowym morzu blogów i stron znanym jako Manosfera. Jest to komora echa dla skrajności; miejsce, w którym poszczególne opinie są powielane przez inne osoby bez głębszego uzasadnienia. Warto wspomnieć, że po zamknięciu r/incel społeczność przeniosła się na inne redditowe fora (takie jak r/braincells) czy stronki (incels.me).
Ideologie oparte o dominację poprzez strach napędzają przemoc i powinny być uznawane za akt terroryzmu. Ostatnimi czasy amerykańska organizacja prawnicza Southern Poverty Law Center dodała męską supremację do listy ideologii śledzonych na “mapie nienawiści”, tuż obok białych nacjonalistów, rasistowskich skinheadów, neonazistów, neonacjonalistów oraz innych grup, które skupiają się na nienawiści. Przemoc ze strony zwolenników białej supremacji urosła już do miana terroryzmu — podobna postawa powinna zostać zastosowana wobec incelizmu.
Konsekwencje polityczne
Tworzenie i wspieranie ustaw, które będą skutecznie zapobiegać brutalności są metodą na zwiększenie bezpieczeństwa zarówno w kraju, jak i na całym świecie. Nowe drogi dla zapobiegania poważnym konsekwencjom politycznym zbuduje zrozumienie skomplikowanych relacji między przemocą domową, mizoginią, skrajną prawicą a terroryzmem.
Mówmy o ideologii
- Rozmawiajmy o mizoginistycznej ideologii z taką samą powagą, z jaką omawiamy inne brutalne skrajności. Media i politycy mają tendencję do negowania inceli, uznając ich ataki za przejawy chorób psychicznych lub losowe akty przemocy. Incelizm powinien być traktowany równie poważnie, włączając w to konsekwencje wynikające z istniejących praw; jego zadaniem jest promowanie ataków “samotnych wilków”, które powinny być traktowane z podobną powagą co internetowe promowanie dżihadu lub neonazizmu.
- Zachęcajmy do ustaw, które rozpoznają mowę nienawiści, w szczególności skierowanej do płci. Jeżeli te ustawy już istnieją, egzekwujmy je. Groźby związane z płcią powinny być uznawane za tak samo poważne jak groźby skierowane w stronę religii i narodowości.
Zwracajmy uwagę na znaki ostrzegawcze
Prędkość rozwoju radykalizacji sprawia, że ciężko jest ją śledzić. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że ludzie dokonujący aktów terrorystycznych mają za sobą długą historię przemocy (w dużej mierze domowej). Jeśli masowe strzelaniny i ataki terrorystyczne są powiązane z przemocą w domu lub rodzinie, można je uznać za powszechny znak ostrzegawczy mogący zapobiec przyszłym tragediom.
- Wzmocnijmy prawo walczące z przemocą domową tak, by nie pozwalało sprawcom na dostęp do broni (włączając w to konfiskację u osób, które wykazały niebezpieczne zachowania). Wówczas zakup broni łączyłby się z surowszym sprawdzaniem przeszłości potencjalnych klientów, którzy nie mogliby zatuszować poszczególnych wydarzeń.
- Upewnijmy się, że te prawa wchodzą w życie; ułatwią one tworzenie kolejnych praw walczących z przemocą opartą o płeć.
- Twórzmy prawa, które rozróżniają agresywne zachowania i działają przeciwko nim. Nie skupiajmy się na profilowaniu ludzi poprzez rasę czy religię — taka taktyka tylko zachęci do dodatkowych podziałów.
- Uznajmy przemoc domową za prekursora większych aktów agresji.
- Zrozummy akty przemocy domowej jako zagrożenie dla bezpieczeństwa społeczności, a nie tylko jednostki. Osoby, które przeszły przez ten rodzaj przemocy wspierajmy, a oprawców karzmy zanim zranią więcej osób.
Skrajne ideologie, które wspierają przemoc jakiegokolwiek typu, stanowią zagrożenie dla społeczeństwa. Holistyczne nawiązywanie do nich oraz do środowisk, w których się rozwijają to skuteczna metoda zapobiegawcza przeciwko mniejszym i większym aktom przemocy wytoczonym przeciwko konkretnym grupom rasowym, religijnym, narodowym, płciowym oraz seksualnym.
Źródło: WIIS (Women In International Security) policybrief September 2018