Najstarsza znana świątynia na świecie – Gobekli Tepe – mieszcząca się w południowej części Turcji, prawdopodobnie została wybudowana, aby czcić gwiazdę z Wielkiego Psa, a mianowicie Syriusza.
Sanktuarium liczące ponad 11 tysięcy lat składa się przynajmniej z 20 okręgów, chociaż jedynie kilka z nich zostało odkrytych podczas wykopalisk rozpoczętych w połowie lat 90. Każdy z nich jest otoczony przez pierścień z ogromnych kamiennych filarów w kształcie litery T. Niektóre z nich ozdobione są rzeźbami groźnie wyglądających zwierząt. W centrum każdego pierścienia stoją równolegle do siebie dwa wysokie megality.
Gobekli Tepe jest postrzegany przez to jako zalążek neolitycznej rewolucji. Mówiło się, że wynalazek rolnictwa zachęcił ludzi do budowania osiedli oraz rozwoju samej cywilizacji, a następnie sztuki czy religii. Jednakże wokół tej świątyni nie ma żadnych dowodów dotyczących agrokultury, co daje do zrozumienia, że aspekt religijny zajął pierwsze miejsce w tym przypadku.
“Istnieje wiele miejsc, które funkcjonowały w tym samym okresie i były to głównie osiedla łowców oraz zbieraczy. Gobekli Tepe było miejscem obrzędowym dla ludzi mieszkających w tego typu siedzibach”, powiedział Klaus Schmidt, archeolog przy Niemieckim Instytucie Archeologicznym (DAI) w Berlinie.
Wciąż jednak nie jest w pełni jasne jakiego rodzaju religii służyła ta świątynia. Giulio Magli, naukowiec na Politechnice w Mediolanie, aby znaleźć odpowiedź na to pytanie przyjrzał się bliżej niebu nad nami. Ułożenie kamieni w Stonehenge w Wielkiej Brytanii sugeruje, że prawdopodobnie było to obserwatorium astronomiczne, a może nawet miejsce do czczenia księżyca.
Magli przeprowadził symulację, aby określić jak wyglądało niebo nad Turcją kiedy Gobekli Tepe było budowane. Poprzez tysiąclecia pozycja gwiazd nad Ziemią zmieniła się ze względu na ?chwianie? się naszej planety podczas obrotu wokół własnej osi. Gwiazdy, które są blisko horyzontu podchodzą jakby ku górze i umiejscawiają się na innych pozycjach. W pewnym okresie niektóre z nich mogą nawet zniknąć, aby pojawić się podobnie na naszym nieboskłonie tysiące lat później.
Obecnie Syriusza można łatwo dostrzec na całym świecie prawie jako najjaśniejszą gwiazdę na nieboskłonie (pomijając nasze słońce) oraz jes czwartym najjaśniejszym obiektem na nocnym niebie poza księżycem, Wenus i Jowiszem. Magli twierdzi, że Syriusz jako gwiazda jest tak łatwy do zaobserwowania, że jego pojawienia się posłużyły jako podstawy do stworzenia kalendarza egipskiego. Na szerokości geograficznej na której leży Gobekli Tepe, Syriusz był poniżej linii horyzontu aż do 9300 roku przed naszą erą i dopiero potem pojawił się w polu widzenia osób zamieszkujących ten region.
“Moją propozycją jest, że świątynia ta została zbudowana z powodu ‘narodzin’ tej gwiazdy”, kontynuuje Magli. “Można sądzić, że pojawienie się nowego obiektu na niebie mogło wywołać powstanie nowej religii”.
Korzystając z dostępnych obecnie map Gobekli Tepe oraz zdjęć satelitarnych regionu, Magli narysował wyimaginowaną linię biegnącą pomiędzy i równolegle do dwóch megalitów wewnątrz każdego aneksu świątyni. Trzy z wykopanych obecnie pierścieni wydają się być zgodne z obecnością Syriusza nad horyzontem odpowiednio 9100, 8750 i 8300 roku przed naszą erą.
Magli podkreśla, że wyniki obecne są wciąż rozumiane jako wstępne. Precyzyjniejsze obliczenia wymagają bardziej zaawansowanych badań, w tym wykorzystaniu instrumentu jak teodolit (instrument geodezyjny przeznaczony do pomiaru kątów poziomych oraz kątów pionowych). Nie jest jasna również sekwencja, w której kolejne struktury były budowane. Trudno zatem w obecnej chwili określić jednoznacznie czy pierścienie były budowane, aby śledzić Syriusza kiedy znajdował się on w różnych punktach względem horyzontu.
Trwające prace wykopaliskowe mogą w ogóle wykluczyć jakiekolwiek referencje do astronomii, twierdzi Jens Notroff, który również związany jest z DAI. “Wciąż trwają dyskusje na temat czy w ogóle Gobekli Tepe było zadaszoną konstrukcją czy otwartą. W pierwszym przypadku jakakolwiek aktywność dotycząca monitorowania nieba byłaby raczej dość kłopotliwa”, zakończył.
Źródło: Arxiv, New Scientist