Czy myślenie i chodzenie idą ze sobą w parze, jeśli chcemy ustalić, jak będzie zmieniał się stan zdrowia osób starszych? Badanie opublikowane przez badaczy z uniwersyteckiego centrum zdrowia UT Health San Antonio wykazało, że te dwie funkcje często można postawić obok siebie podczas określania trajektorii zdrowia.
Naukowcy przeanalizowali dane pochodzące od 370 uczestników podłużnego badania, w którym śledzono proces starzenia się, czyli San Antonio Longitudinal Study of Aging (SALSA). Stwierdzili, że da się je podzielić na trzy różne trajektorie. Klasyfikacji dokonano na podstawie zmian poznawczych oraz zadania polegającego na przejściu dystansu około 3 m. Cały proces zbierania danych zajął średnio 9,5 roku. Te trzy kategorie to:
- stabilność poznawcza i stabilny chód (65,4% uczestników),
- podatność poznawcza i fizyczna (22,2% uczestników),
- podatność fizyczna (12,4% uczestników).
– W początkowej fazie badania brano pod uwagę osoby starsze, reprezentujące ogólną populację Amerykanów meksykańskiego i europejskiego pochodzenia, będących w wieku 65-74 lat. Większość z nich miała na początku wysokie wyniki w obu obszarach (zdolności poznawczych i prędkości chodu). W trakcie obserwacji osoby z tej grupy wykazały odporność na pogorszenie [zdolności poznawczych i spowolnienie chodu] związane z wiekiem. Potrafiły jednak nadal funkcjonować samodzielnie – powiedziała główna autorka badania dr Helen Hazuda, wykładowczyni w Long School of Medicine przy UT Health San Antonio, która w trakcie badania podłużnego SALSA pracowała na stanowisku głównego badacza. – Z kolei jedna piąta uczestników rozpoczęła badanie z niższymi wynikami w obszarach zdolności poznawczych i prędkości chodu. W tracie obserwacji ich zdolności uległy pogorszeniu.
Trzecia grupa osób, zaliczona do kategorii „podatności fizycznej”, wykazywała stabilność poznawczą w trakcie całego badania, ale w miarę upływu czasu ich tempo chodu było coraz wolniejsze.
Ta sama przyczyna, ale dwa różne skutki?
Zdolności poznawcze uczestników zbadano przy użyciu angielskiej i hiszpańskiej wersji krótkiej skali oceny stanu psychicznego (MMSE – Mini-Mental State Examination). Składa się z 30 pytań i zadań pozwalających na ocenę różnych aspektów funkcjonowania poznawczego: orientacja w czasie i miejscu, uwaga, przypominanie, język itd. Prędkość chodu została zmierzona podczas spaceru na dystansie ok. 3 m.
– U większości badanej populacji zmiany w zdolnościach poznawczych i prędkości chodu pojawiały się równolegle. Wskazuje to na występowanie podobnych mechanizmów – powiedział dr Mitzi M. Gonzales, pierwszy autor badania i neuropsycholog w Glenn Biggs Institute for Alzheimer’s and Neurodegenerative Diseases przy UT Health San Antonio.
Dr Gonzales dodał, że na zdolności poznawcze i prędkość chodu może mieć wpływ choroba naczyń krwionośnych, uszkodzenia tkanki mózgowej, poziom hormonów oraz złogi tzw. beta amyloidu i białek tau w mózgu. Złogi amyloidu beta i białka tau są charakterystyczne dla choroby Alzheimera, ale mogą również wpływać na chodzenie.
– Odkładanie się białek prowadzi do neurodegeneracji i zaniku połączeń synaptycznych, co może wywołać nieprawidłowe funkcjonowanie tych obszarów mózgu, które są odpowiedzialne za zdolności poznawcze i umiejętność chodzenia – dodał współautor badania, dr Sudha Seshadri, wykładowca w dziedzinie neurologii w Long School of Medicine oraz dyrektor Biggs Institute. – Inna możliwość to uszkodzenie istoty białej w obszarach odpowiadających za zdolności poznawcze i koordynację ruchową podczas chodzenia.
Przełomowe badania w San Antonio
Badanie podłużne SALSA było prowadzone przez dr Hazuda, a jego faza początkowa przypadła na lata 1992-1996. Następnie w latach 2000-2005 tą samą grupę badanych poddawano obserwacjom, które odbywały się co 18 miesięcy.
W nowej analizie brało udział 370 uczestników: 182 osoby to Amerykanie meksykańskiego pochodzenia, natomiast 188 osób to Amerykanie europejskiego pochodzenia. Prawdopodobieństwo, że ci pierwsi znajdą się w kategorii „podatności poznawczej i fizycznej”, było 4-krotnie większe niż u tych drugich. Jak skomentował dr Gonzales, ten wynik nie zmienił się nawet po dokonaniu korekty statystycznej z wykorzystaniem czynników, takich jak poziom wykształcenia, dochody i choroby przewlekłe.
Cukrzyca – kluczowy czynnik ryzyka w grupie badanych – występowała znacznie częściej u Amerykanów meksykańskiego pochodzenia (23%) niż u Amerykanów europejskiego pochodzenia (7%). Związane z nią było 4,5-krotnie większe prawdopodobieństwo, że pojawi się w kategorii „podatności poznawczej i fizycznej”.
Słaby początek to słaba trajektoria
Dr Hazuda poinformowała również, że u uczestników, którzy na początku mieli słabsze zdolności poznawcze i wolniejszy chód, po kilku latach obserwacji stwierdzono drastyczne spadki w obu badanych obszarach.
– W [tej] grupie ryzyka odnotowano szybsze tempo spadku. [Zdolności poznawcze i prędkość chodu badanych spadły] do poziomu niższego niż na początku badania – dodała. – Sugeruje to, że działania zapobiegawcze powinny być skierowane przede wszystkim na młodych dorosłych i osoby w średnim wieku, u których nadal można wpłynąć na trajektorie zdrowia.
Kategoria „podatności poznawczej i fizycznej” oraz kategoria „podatności fizycznej” odznaczały się 5-7 razy większym ryzykiem śmiertelności w porównaniu do kategorii „stabilności poznawczej i stabilnego chodu”.
Źródło: „Joint trajectories of cognition and gait speed in Mexican American and European American older adults: The San Antonio longitudinal study of aging” (International Journal of Geriatric Psychiatry)