Prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski, składając mieszkańcom życzenia spokojnych świąt w mediach społecznościowych. To bardzo miłe, ale mam poczucie, że brakuje mu moralnych podstaw, aby życzyć spokoju, kiedy od lat pomija milczeniem narastający problem hałasu w stolicy.
Paradoks ten jest tym bardziej uderzający, gdy z jednej strony słyszymy zapewnienia o trosce o jakość życia warszawiaków i warszawianek, o tym, że zawsze słucha głosu obywateli, a z drugiej strony dzień w dzień, noc w noc tysiące ludzi w Warszawie traci zdrowie i komfort życia z powodu ekspozycji na bezsensowny, przemocowy hałas pochodzący z modyfikowanych wydechów.
Wiemy, że w ratuszu wiedzą o zbliżającym się pozwie, mimo to, mimo naszych próśb o kontakt nic się nie wydarza. Tak samo prezydent i wiceprezydenci Warszawy zignorowali nasze zaproszenie do badania “Decybele Przyszłości”, w którym sprawdzaliśmy świadomość samorządowców w kontekście problemu z hałasem oraz ich deklaracji jakie działania chcą podejmować w tym zakresie. Badanie miało 5 pytań i jedno pytanie otwarte. Panie Trzaskowski, to się dało ogarnąć na posiedzeniu w toalecie, a jak nie chciał Pan komentować stanu obecnego prawa w zakresie ochrony przed hałasem, to było postawić w pytaniu otwartym kropkę. Tak jak zrobił to jeden z radnych.
Moje dobra osobiste są codziennie naruszane przez ignorancję i indolencję władz miasta w zakresie ochrony zdrowia, w tym ochrony przed hałasem – przypominając – drugim największym zanieczyszczeniem środowiska. Ten pozew będzie i będzie dostępny z całym wzorem dla obywateli nie tylko Warszawy, z pełną instrukcją co należy wypełnić, jak zebrać dowody i całą procedurą sądową.
Ta próba rzucenia całunu ciszy na problem hałasu w mieście jest dla mnie dodatkowo zastanawiająca. Za chwilę będzie Pan potrzebował głosów w II turze wyborów prezydenckich. Myślę, że nie tylko ja zadaję sobie pytanie jak zamierza Pan skutecznie reprezentować interesy Polek i Polaków, jak zamierza Pan skutecznie stać na straży Konstytucji RP, skoro ignoruje Pan mieszkańców miasta, którym Pan zarządza. Nie zdziwiłbym się gdyby Pana konkurenci polityczni jak Karol Nawrocki czy Sławomir Mentzen nie podchwycili tego tematu kwestionując Pana zdolność do bycia gospodarzem Polski, jak nie umie Pan być skutecznym gospodarzem jednego miasta.
* * *
Mając serdecznie, dość tego co się dzieje od kilku dni na warszawskich ulicach, o godzinie 21:24 rozpocząłem nagrywanie tego co dolatuje do mojego mieszkania na 14 piętrze w bloku przy ulicy Bagno 7, z oknami wychodzącymi na Pałac Kultury i Nauki. Do nagrania wykorzystany został mikrofon firmy 3DIO, model Free Space Pro II. Jest to wysokiej jakości mikrofon binauralny, który wiernie oddaje scenerię akustyczną. Technologia binauralna pozwala na “przeniesienie” słuchacza w środek tej sceny i aktywuje charakterystykę naszego słuchu, taką jak rozpoznawanie kierunku przychodzącego dźwięku i odbieranie go jakby się było w danym miejscu. Tu gdzie mieszkam słyszę nie tylko to co się dzieje na ulicy Świętokrzyskiej, ale również na Marszałkowskiej, Emilii Plater, a czasem też na placu Grzybowskim.
Do nagrania dźwięku wykorzystałem rejestrator Zoom F3, na którym celowo ustawiłem wysoką czułość (mnożnik x16), aby lepiej uchwycić tło akustyczne ulicy – dźwięki, które w normalnych warunkach w moim mieszkaniu są ledwo słyszalne i nie stanowią problemu. Mnożnik x16 nie oznacza 16-krotnego wzrostu głośności w sensie percepcyjnym, lecz odpowiada wzmocnieniu sygnału o około 24 dB, co przekłada się na większą czułość rejestracji. W praktyce pozwala to uchwycić więcej szczegółów dźwiękowych tła, ale nie zmienia proporcji między typowym szumem miasta a nagłymi, inwazyjnymi dźwiękami pojazdów z modyfikowanymi wydechami. Te ostatnie, w rzeczywistości słuchowej, są jeszcze bardziej kontrastowe – nagranie (wbrew temu, co można usłyszeć) bardziej łagodzi niż wyolbrzymia skalę problemu.
Sprawdzając nagranie trwające 5 i pół godziny, zidentyfikowałem do swoistego “best of” 44 wydarzenia akustyczne. Wszystkich jest około 100. To idealnie pokazuje jak przez słabość i uległość wobec bandytów drogowych centrum miasta (ale bądźmy precyzyjni – nie tylko centrum, ale wiele miejsc w stolicy) stało się placem zabaw piratów samochodowych i motocyklowych. Z resztą – kompilacja z dedykacją dla Rafała Trzaskowskiego, Komendy Stołecznej Policji, Straży Miejskiej, Biura Ochrony Środowiska, Zarządu Dróg Miejskich i Stołecznego Centrum Bezpieczeństwa – jest poniżej.
Co ciekawe, podczas całego nagrania sygnały policji pojawiły się zaledwie 3 razy, dopiero po godzinie 1 rano, kiedy akustyczni i psychiczni przemocowcy już powoli odpuszczali katowanie ludzi.
Audio z owego “best of” włożyłem do programu iZotope RX11 Advanced (oprogramowania z branży projektowania dźwięku i postprodukcji), aby uzyskać dobrej jakości spektrogram, na którym udokumentowanych jest 44 intensywnych zdarzeń dźwiękowych.
Interpretacja wizualna spektrogramu
Spektrogram to wizualna reprezentacja dźwięku, coś jak 'odcisk palca’ hałasu, pokazujący jak zmienia się jego częstotliwość i natężenie w czasie. Pozwala on obiektywnie zobaczyć to, co słyszymy, umożliwiając precyzyjną analizę intensywności i charakteru zanieczyszczenia dźwiękowego.
Spektrogram przedstawiony na poniższym zrzucie ekranu ukazuje rozkład energii akustycznej w domenie częstotliwość-czas. Intensywność dźwięku reprezentowana jest kolorami – od ciemnego niebieskiego (niski poziom energii) do jasnego pomarańczowego/żółtego (wysoki poziom energii). Widoczne są wyraźne, powtarzające się zdarzenia akustyczne o wysokiej intensywności, charakteryzujące się następującymi cechami:
- Dominacja energii w niskich częstotliwościach (poniżej 500 Hz) – widoczna jako intensywne pomarańczowe pasma w dolnej części spektrogramu
- Znacząca obecność składowych wysokoczęstotliwościowych (powyżej 1 kHz) – typowa dla ostrych, przenikliwych dźwięków wydechów sportowych
- Regularne, impulsowe wzorce energii dźwiękowej z nagłymi skokami amplitudy – charakterystyczne dla modyfikowanych układów wydechowych
- Czasowa struktura zdarzeń wskazująca na celowe manipulowanie przepustnicą pojazdu w celu wygenerowania maksymalnego hałasu
Szacowany poziom dźwięku i przekroczenia norm
Bazując na charakterystyce spektrogramu, można szacować, że poziom dźwięku podczas zarejestrowanych zdarzeń znacznie przekracza obowiązujące normy hałasu dla pory nocnej w Polsce. Dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, dopuszczalny poziom hałasu w porze nocnej (22:00-6:00) wynosi 60 dB LAeq N (w naszych podwyższonych “na chama” normach z 2012 roku – ale o tym kiedy indziej). Natomiast poziom dźwięku generowanego przez pojazdy z modyfikowanymi układami wydechowymi typowo osiąga wartości:
- 85-115 dB(A) w bezpośrednim otoczeniu pojazdu
- 70-90 dB(A) przy budynkach znajdujących się w odległości kilkudziesięciu metrów od jezdni
Mimo rejestracji na 14. piętrze, energia akustyczna widoczna na spektrogramie sugeruje, że poziom hałasu wewnątrz mieszkania mógł dochodzić do 75 dB(A) podczas najgłośniejszych przejazdów, co stanowi przekroczenie norm o 15 dB(A). Dodajmy do tego, że tzw. krzywa korekcyjna (A) dotyczy tylko tego jak dźwięk odbiera nasze ucho, ale nie obejmuje wpływu drgań i częstotliwości, które charakteryzują również niskie tony modyfikowanych wydechów. A to właśnie one (mierzone krzywą C) mają również destruktywny wpływ na słuch, serce, hormony, nadnercza – a przed nimi ani okna akustyczne, ani zatyczki w uszach nas nie ochronią.
Podczas takich nocy bardzo trudna jest nieregularność takich zdarzeń akustycznych oraz nagłość ich występowania. Taki brak przewidywalnego wzorca zwiększa negatywny wpływ hałasu na zdrowie psychiczne. Statystycznie jeśli w ciągu 5,5 godziny mieliśmy 44 intensywne przejazdy, oznacza, że występują średnio 8h na godzinę, a biorąc pod uwagę, że było ich około 100 – matematyka jest nieubłaganie prosta.
Rozkład czasowy zarejestrowany w noc z 19 na 20 kwietnia wskazuje na szczególne zagęszczenie zdarzeń akustycznych w godzinach 22:00-1:00, czyli w początkowej fazie snu. Oznacza to w praktyce wydłużenie tzw. latencji snu, czyli czasu potrzebnego na zaśnięcie. Prowadzi do fragmentacji snu – z częstymi wybudzenia (o ile udaje się zasnąć), a więc redukcji fazy snu głębokiego (N3) i snu REM – ergo skrócenie całkowitego czasu snu.
Konsekwencje zdrowotne chronicznie zaburzonego snu obejmują:
- Podwyższone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, w tym nadciśnienia tętniczego i zawału serca
- Zaburzenia metaboliczne prowadzące do zwiększonego ryzyka cukrzycy typu II
- Osłabienie funkcji układu immunologicznego
- Zwiększone ryzyko otyłości
- Chroniczne zmęczenie
- Podwyższona irytacja i mniejsza odporność na stres
Badania naukowe potwierdzają, że ekspozycja na hałas środowiskowy zwiększa podatność na choroby sercowo-naczyniowe. Według analiz, każde 10 dB(A) zwiększenia poziomu hałasu drogowego wiąże się z 8% wzrostem ryzyka chorób serca.
Dodajmy do tego, że seria takich nagłych zdarzeń hałasu, szczególnie nieprzewidywalnych i zdarzających się każdego dnia, a zwłaszcza każdej nocy, aktywuje oś stresu podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA), powodując:
- Zwiększenie wydzielania hormonów stresu (kortyzol, adrenalina, noradrenalina)
- Wzrost ciśnienia tętniczego i przyspieszenie rytmu serca
- Zwiększone napięcie mięśniowe
- Zmiany w przepływie krwi
A długoterminowe konsekwencje tej aktywacji obejmują:
- Przewlekły stan zapalny o niskim nasileniu (a dodajmy, że stany zapalne już od lat są bezpośrednio powiązane z rozwojem i pogłębianiem się depresji)
- Stres oksydacyjny w różnych tkankach, w tym w mózgu
- Zwiększone ryzyko chorób autoimmunologicznych
- Przyspieszenie procesów starzenia komórkowego
Badania na modelach zwierzęcych pokazały, że ekspozycja na hałas powoduje nadaktywność osi HPA, prowadząc do obniżonej wydolności poznawczej i motorycznej oraz zmniejszenia wielkości formacji hipokampa, kory przedczołowej i ciała migdałowatego.
Ekspozycja na hałas, zwłaszcza w porze nocnej, wywiera znaczący wpływ na funkcje poznawcze i stan emocjonalny:
- Obniżona zdolność koncentracji i utrzymania uwagi w dniu następującym po ekspozycji
- Pogorszenie pamięci roboczej i funkcji wykonawczych
- Zwiększona drażliwość i obniżona tolerancja na frustrację
- Nasilenie objawów lękowych i depresyjnych
Metaanaliza badań wskazuje, że ekspozycja na hałas drogowy wiąże się z 4% wyższym ryzykiem depresji (iloraz szans 1,04, 95% CI 1,03-1,11) oraz 12% wyższym ryzykiem zaburzeń lękowych (iloraz szans 1,12, 95% CI 1,04-1,30) na każde 10 dB(A) wzrostu poziomu hałasu.
To nie wszystko – długotrwała ekspozycja na niekontrolowany hałas, taki jak zarejestrowany w przedstawionym materiale, może prowadzić do rozwoju syndromu wyuczonej bezradności:
- Przekonanie o braku możliwości wpływu na swoją sytuację
- Zmniejszona motywacja do podejmowania działań zaradczych
- Wycofanie społeczne i izolacja
- Zwiększone ryzyko rozwoju depresji klinicznej
Badania pokazują, że osoby narażone na przewlekły hałas środowiskowy częściej przejawiają:
- Zachowania unikowe (np. nieotwieranie okien, unikanie przebywania w określonych pomieszczeniach)
- Mechanizmy kompensacyjne (stosowanie zatyczek do uszu, głośników z białym szumem)
- Destrukcyjne sposoby radzenia sobie ze stresem (zwiększone spożycie alkoholu, palenie tytoniu, zachowania sedentarne, objadanie się śmiercowym jedzeniem)
Chroniczna ekspozycja na hałas wpływa również na jakość relacji międzyludzkich i funkcjonowanie społeczne:
- Zwiększona częstość konfliktów interpersonalnych wynikająca z podwyższonej drażliwości
- Ograniczenie komunikacji werbalnej w gospodarstwie domowym (trudności w prowadzeniu normalnej rozmowy)
- Zaburzenia intymności i bliskości w związkach
- Ograniczenie aktywności społecznych i rekreacyjnych
Warto podkreślić, że szkodliwy wpływ hałasu na zdrowie ma charakter kumulatywny – pojedyncza głośna noc może nie spowodować trwałego uszczerbku, ale regularnie powtarzające się ekspozycje prowadzą do nieodwracalnych zmian w organizmie, podobnie jak w przypadku innych zanieczyszczeń środowiskowych. To jak powolne, systematyczne zatruwanie organizmu, którego skutki ujawniają się w pełni dopiero po latach.
Moje dobra osobiste są naruszone w sposób bezwzględny
W świetle polskiego prawa cywilnego, ekspozycja na hałas o charakterze przedstawionym w materiale dowodowym stanowi naruszenie następujących dóbr osobistych:
- Prawo do spokoju i wypoczynku
- Prawo do niezakłóconego korzystania z miejsca zamieszkania
- Prawo do ochrony zdrowia psychicznego i fizycznego
- Prawo do prywatności
Analizując spektrogram i charakterystykę zdarzeń akustycznych, można wykazać spełnienie kryteriów naruszenia dóbr osobistych:
- Intensywność naruszenia – wysoki poziom dźwięku znacznie przekraczający normy nocne
- Częstotliwość naruszenia – powtarzalność zdarzeń (44 najgłośniejsze zdarzenia w ciągu 5,5 godziny)
- Pora naruszenia – występowanie w godzinach nocnych (21:24-3:00), kiedy prawo do spokoju jest szczególnie chronione
- Celowość działania – modyfikacje układów wydechowych i sposób jazdy wskazują na celowe generowanie nadmiernego hałasu
- Brak uzasadnionego celu – działania powodujące nadmierny hałas nie służą żadnemu społecznie uzasadnionemu celowi
Zarejestrowany materiał, który będzie elementem szerokiego materiału dowodowego przy pozwie, wskazuje na zaniedbania ze strony władz publicznych:
- Brak skutecznego egzekwowania przepisów dotyczących dopuszczalnego poziomu hałasu pojazdów
- Niewystarczające działania kontrolne ze strony Policji i innych służb wobec pojazdów z modyfikowanymi układami wydechowymi
- Brak efektywnego systemu monitorowania hałasu w centrum miasta
- Nieuwzględnienie problemu hałasu nocnego w planowaniu organizacji ruchu drogowego
- Brak inwestycji i działań zaradczych, w tym edukacji społecznej oraz współpracy ze specjalistami oraz organizacjami pozarządowymi, aby redukować poziomy hałasu w mieście
Zgodnie z orzecznictwem, obywatele mają prawo oczekiwać równej ochrony prawnej przed nadmiernym hałasem, a brak skutecznych regulacji i ich egzekwowania może stanowić naruszenie postanowień Konstytucji RP, jak:
- Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia (artykuł 38)
- Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. Władze publiczne są obowiązane do zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska (artykuł 68)
- Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom oraz wspierają działania obywateli na rzecz poprawy stanu środowiska (artykuł 74).
… a do tego szereg innych krajowych przepisów środowiskowych oraz międzynarodowych aktów jak Karta Praw Podstawowych UE, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka czy różne rezolucje ONZ.
* * *
Dla osób obchodzących święta, noc z soboty na niedzielę (Wielka Noc) jest najważniejszym momentem świętowania, ponieważ w tym czasie upamiętnia się zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Dla części osób ten czas mógłby być okresem pogłębionej kontemplacji, wyciszenia czy modlitwy. Niestety żyjąc w tak nieprzyjaznym akustycznie mieście, nie tylko modlitwa, ale ogólnie regeneracja sił i odpoczynek stają się coraz mniej możliwe. Podczas gdy jedni świętują Zmartwychwstanie, inni z powodu hałasu doświadczają powolnej akustycznej śmierci bez widoków na rezurekcję.
Projekt "Raport: Hałas w Mieście. Warszawa 2024-2025" jest finansowany ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030 (PROO).
Całkowita wartość projektu wynosi 193 866,00 zł. Umowa nr 17/PROO/3/2024 dotycząca wniosku numer 62772-2 pt.
