Wspieranie dzieci w radzeniu sobie z tyranami

Każdego dnia, 10-letni Seth prosi swoją mamę o coraz większe sumy pieniędzy na drugie śniadanie. Mimo to wydaje się bardziej wychudzony niż kiedykolwiek wcześniej, a ze szkoły wraca głodny. Okazało się, że Seth wręczał pieniądze otrzymane na jedzenie piątoklasiście, który straszył go pobiciem, jeśli nie otrzyma od niego zapłaty. Miał problemy w szkole z rówieśnikami.

Kayla, 13-latka, myślała, że wszytko układa się w jej nowej szkole w jak najlepszym porządku, ponieważ wszystkie popularne dziewczyny były dla niej bardzo miłe. Niestety dowiedziała się, że jedna z jej koleżanek rozsiewała na jej temat podłe plotki. Tamtego wieczoru Kayla zasnęła z płaczem, a w kolejne dni, w czasie przeznaczonym na samodzielną naukę, zaczęła chodzić do szkolnej pielęgniarki uskarżając się na ból brzucha, żeby uniknąć spotkania z dziewczynami.

Niestety, tego typu znęcanie się nad słabszymi, jakiego doświadczyli Seth i Kayla jest szeroko rozpowszechnione. W przeprowadzonych ogólnokrajowych badaniach większość dzieci i nastolatków potwierdza, że dręczenie występuje w szkołach.

Natręt może zmienić zwykłe przejście na przystanek autobusowy lub szkolną przerwę w koszmar. Znęcanie się może zostawić głębokie ślady emocjonalne. W wyjątkowych przypadkach może doprowadzić do agresywnych gróźb, zniszczenia własności lub poważnego zranienia.

Jeśli twoje dziecko doświadcza znęcania się naturalnym jest, że chcesz temu zapobiec wszelkimi możliwymi sposobami. Dodatkowo istnieją sposoby wspomagania z radzeniem sobie z dokuczaniem, dręczeniem, rozpowszechnianiem złośliwych plotek oraz zmniejszania trwałego wpływu takich zachowań.

Identyfikacja tyrana

Większość dzieci, w pewnym stopniu, dręczona jest przez rodzeństwo lub przyjaciela. Zazwyczaj działania takie nie powodują większych szkód, jeśli są przyjacielską i wzajemną zabawą, a oboje dzieci uważają to za dobrą zabawę. Jeśli jednak dokuczanie staje się bolesne, nieuprzejme i występuje stale przekształca się w tyranizowanie i musi zostać powstrzymane.

Znęcanie się nad słabszymi jest zamierzonym dręczeniem w sposób fizyczny, werbalny i psychologiczny. W jego zakres wchodzi uderzanie, popychanie, przezywanie, grożenie i naigrywanie się, a także wymuszanie siłą pieniędzy i innej własności prywatnej. Niektórzy stosują media społecznościowe lub elektroniczne wysyłanie wiadomości w celu zakpienia lub zranienia czyichś uczuć.

Istotne jest, aby dręczenie nie było bagatelizowane i traktowane jak działanie, z którym dzieci mają sobie same poradzić i je jakoś przetrzymać.  Skutki takiego działania mogą być bardzo poważne i wywrzeć wpływ na poczucie bezpieczeństwa i własnej wartości. W trudnych przypadkach tyranizowanie przyczyniło się do tragedii, takich jak popełnienie samobójstwa i strzelanin w szkołach.

Dlaczego dzieci znęcają się nad słabszymi

Dzieci dręczą z wielu różnych powodów. Czasami czepiają się innych ponieważ potrzebują ofiary – kogoś, kto wydaje się być emocjonalnie lub fizycznie słabszy, lub po prostu jest w jakiś sposób odmienny – żeby się czuć ważniejszym, bardziej popularnym, lub sprawującym kontrolę. Mimo, że większość dręczycieli jest silniejsza od swoich ofiar, nie zawsze jest to regułą.

Czasami dzieci dręczą innych, ponieważ w ten sam sposób były traktowane. Może wydawać im się, że ich zachowanie jest zupełnie normalne, ponieważ pochodzą z rodziny lub z takiego otoczenia, w których inni często wpadali w złość, wyzywali się i krzyczeli. Pewne popularne programy telewizyjne zdają się wręcz promować podłe zachowania – ludzie są przegłosowywani lub ośmieszani z powodu swojego wyglądu lub braku talentu.

Znaki ostrzegawcze

Dopóki twoje dziecko nie podzieli się z tobą informacją, że jest dręczone, lub nie widać siniaków i ran, ciężko jest dojść, co się tak na prawdę dzieje w jego otoczeniu, czy ma problemy w szkole z rówieśnikami.

Są jednak pewne znaki ostrzegawcze. Rodzice mogą zauważyć, że dziecko zachowuje się inaczej, jest zaniepokojone, nie przywiązuje wagi do prawidłowego żywienia i zdrowego snu lub nie chce robić rzeczy, które do tej pory sprawiały mu radość. Kiedy dziecko wydaje się być ponure, szybciej niż zazwyczaj się złości lub zaczyna unikać konkretnych sytuacji (na przykład unika szklonych autobusów) może to być znak, że ktoś się nad nim znęca.

Jeśli podejrzewasz taką sytuację, a twoje dziecko jest niechętne do otworzenia się, można spróbować napomknąć o tym nieco okrężną drogą. Można na przykład wykorzystać program telewizyjny przedstawiający sytuację dręczenia kogoś jako początek rozmowy na ten temat, można zadać pytanie typu “Co myślisz na ten temat?” lub “Co twoim zdaniem ta osoba powinna była zrobić?”. To z kolei może nasunąć kolejne pytania “Czy kiedykolwiek widziałeś taką sytuację?” lub “Czy kiedykolwiek doświadczyłeś czegoś takiego?”. Można również podać przykłady podobnych sytuacji, w których my sami lub ktoś z naszego najbliższego otoczenia się znalazł.

Wytłumacz swojemu dziecku, że jeśli jest dręczone lub napastowane albo jest świadkiem takiej sytuacji, powinno powiedzieć o tym komuś – rodzicowi, innemu dorosłemu (na przykład nauczycielowi, pedagogowi szkolnemu, przyjacielowi rodziny) lub rodzeństwu.

Wspieranie dzieci

Jeśli Twoje dziecko opowiada o tym, że jest dręczone wysłuchaj go spokojnie, zadbaj o jego komfort i zaoferuj mu wsparcie. Dzieci często niechętnie mówią o doświadczeniach tego typu, ponieważ czują się zażenowane i zawstydzone, że to im się przydarzyło. Mogą również mieć obawy, że ich rodzice będą takimi sytuacjami rozczarowani, źli lub zasmuceni.

Czasami dzieci za zaistniałą sytuację obarczają odpowiedzialnością siebie samych, biorą winę na siebie myśląc, że gdyby wyglądały lub zachowywały się inaczej, nie dochodziłoby do dręczenia. Zdarza się, że boją się że sytuacja się pogorszy, gdy dręczyciel dowie się, że nie jest już anonimowy. Niektórzy z kolei mają obawy, że rodzice im nie uwierzą lub nie podejmą żadnych działań. Część obawia się, że rodzice poradzą im, żeby się bronili, nawet w przypadku gdy będą bać się postawić.

Doceń i zwróć uwagę, że dziecko słusznie zrobiło zwierzając się Tobie. Przypomnij, że nie jest w takiej sytuacji samo – wielu ludzi bowiem doświadcza nękania. Podkreśl, że to nie jego zachowanie a napastnika jest niepoprawne. Zapewnij dziecko, że wspólnie znajdziecie rozwiązanie tego problemu.

Zawiadom kogoś ze szkoły (dyrektora, szkolną pielęgniarkę, pedagoga szkolnego lub nauczyciela) o zaistniałej sytuacji. Kadra szkolna często monitoruje i podejmuje kroki mające na celu rozwiązywanie tego typu problemów.

Ponieważ określenie “dręczenie” może być używane w wielu różnych sytuacjach nie ma uniwersalnego rozwiązania tego problemu. Sposób pomocny w jednej sytuacji może okazać się niewskazany w innym przypadku. Wiele czynników, takich jak wiek dzieci, powaga sytuacji i specyfika danego typu nękania, będzie determinowało sposób postępowania.

Potraktuj sprawę poważnie, gdy okaże się, że nękanie pogorszyło się po tym, jak dręczyciel dowiedział się, że jego ofiara powiedziała komuś o incydentach znęcania się lub gdy pojawią się groźby użycia siły fizycznej. Czasami pomaga zwrócenie się do rodziców dręczyciela, jednak w większości przypadków to nauczyciele lub pedagodzy szkolni są najlepszymi osobami do pierwszego kontaktu w takiej sprawie. Jeśli kontakt z kadrą szkoły został już podjęty i nadal rodzice chcą się spotkać z rodzicami natręta to najlepszym rozwiązaniem jest zainicjowanie rozmowy, w której urzędnik szkolny będzie mógł pośredniczyć.

Większość szkół posiada politykę i programy mające na celu zniwelowanie aktów nękania. Dodatkowo wiele stanów posiada specjalne przepisy i zasady dotyczące sytuacji dręczenia. Dobrze jest więc dowiedzieć się, jakie jest dokładnie prawo w Twojej społeczności. W szczególnych przypadkach, gdy zachodzą obawy o bezpieczeństwo dziecka,  należy rozważyć kontakt z wyższymi władzami.

Wskazówki dla dzieci

Rodzice mogą pomóc nauczyć się dzieciom, w jaki sposób radzić sobie z takimi incydentami. Dla niektórych kuszące może wydać się zasugerowanie dziecku, żeby się postawiło i broniło. W końcu kieruje nimi złość, że ich dziecko cierpi, a może i sami byli kierowani ku takiemu rozwiązywaniu spraw w młodości. Mogą też uważać, że dziecko przez cały czas będzie doświadczać znęcania się i jedynym rozwiązaniem jest obrona przez atak.

Ważnym jest, aby doradzić dziecku, żeby nie odpowiadało na nękanie walką lub próbą nękania przeciwnika. Może to doprowadzić do przemocy i zranienia. Najlepszym rozwiązaniem jest odejście od tej sytuacji, spędzanie czasu z innymi osobami i poinformowanie dorosłego o zajściu.

Poniżej podane są inne strategie do omówienia z dzieckiem, które mogą polepszyć ich samopoczucie:

• Unikaj dręczyciela i korzystaj z systemu dwójkowego. Korzystaj z innej łazienki gdy tyran jest w pobliżu i nie korzystaj z szafki, gdy nikogo nie ma w pobliżu. Zapewnij sobie towarzystwo innej osoby, tak abyś nie został nigdy z oprawcą sam. Zakumpluj się z kimś tak, żeby być we dwoje wszędzie gdzie może pojawić się dręczyciel – w autobusie szkolnym, na korytarzu, na przerwie. Zaoferuj podobną pomoc swojemu przyjacielowi.
• Powstrzymaj gniew. To naturalne, że dręczyciel może nas zdenerwować, ale właśnie dzięki temu rośnie w siłę. Czują się wtedy potężniejsi. Staraj się nie reagować płaczem, zaczerwienianiem się lub smuceniem. Wymaga to wiele wysiłku, ale jest to pożyteczna umiejętność utrzymująca dręczyciela na odległość. Niektórym dzieciom pomagają takie zachowania jak liczenie do 10, napisanie swoich gniewnych myśli, oddychanie głęboko lub odejście. Czasami najlepszym rozwiązaniem jest nauczenie dzieci wyrazu kamiennej twarzy dopóki nie są wolne od jakiegokolwiek niebezpieczeństwa (uśmiech lub śmiech mogą tylko sprowokować dręczyciela).
• Bądź dzielny, odejdź i ignoruj natręta. Jasno i stanowczo poinformuj go, żeby przestał, a potem po prostu odejdź. Ćwicz sposoby ignorowania przykrych uwag, na przykład przez okazywanie braku zainteresowania lub zacznij pisać do kogoś wiadomość SMS. Przez ignorowanie pokazujesz, że jego zachowanie nie robi na tobie wrażenia. W końcu natręt może się po prostu znudzić ciągłym próbowaniem zwrócenia twojej uwagi.
• Powiedz dorosłemu. Nauczyciele, kierownicy, rodzice, personel stołówki szkolnej mogą pomóc zakończyć dręczenie.
• Rozmawiaj o tym. Porozmawiaj z kimś do kogo masz zaufanie, na przykład z doradcą, nauczycielem, siostrą lub bratem albo przyjacielem. Mogą zaoferować pomocne rady, a nawet jeśli nie są w stanie naprawić całej sytuacji, ich wsparcie może pomóc nie czuć się tak samotnym.

Odbudowanie pewności siebie

Stawianie czoła dręczeniu może zniszczyć pewność siebie. Żeby pomóc ją odbudować zachęć dziecko do spędzania czasu z przyjaciółmi, którzy mają pozytywny wpływ. Uczestnictwo w klubach, sporcie i innych przyjemnych aktywnościach buduje siłę i przyjaźnie.

Bądź dobrym słuchaczem, gdy dziecko chce się z tobie zwierzyć z trudnych sytuacji, ale zachęcaj je również do opowiadania o dobrych momentach zaistniałych w ciągu dnia i słuchaj tak samo uważnie. Upewnij się, że dziecko wie, że w nie wierzysz i że poświęcisz uwagę każdemu epizodowi tyranizowania, który się pojawi.

Źródło: KidsHealth.org