Zanieczyszczenie powietrza cząstkami stałymi stanowi rosnące ryzyko przedwczesnej śmierci i niepełnosprawności związanej z chorobami sercowo-naczyniowymi na całym świecie
Wpływ zanieczyszczenia powietrza cząstkami stałymi na śmierć i niepełnosprawność zwiększa się na całym świecie – tak wynika z nowych badań opublikowanych w Journal of the American Heart Association.
Poprzednie badania już potwierdziły związek zanieczyszczeń powietrza cząstkami stałymi (PM) ze śmiercią i niepełnosprawnością związaną z chorobami układu krążenia, ale istotnym jest jednak poznanie jak wpływ tego zanieczyszczenia zmieniał się w czasie. Na to pytanie starali się odpowiedzieć autorzy badania.
– Skoncentrowaliśmy się na badanie na całym świecie, ponieważ zanieczyszczenie powietrza cząstkami stałymi to powszechny czynnik ryzyka środowiskowego, który dotyka wszystkich populacji na całym świecie, a zrozumienie jego wpływu na zdrowie sercowo-naczyniowe może pomóc w kierowaniu interwencjami zdrowia publicznego i decyzjami politycznymi – powiedział Farshad Farzadfar, główny autor badania i profesor medycyny w centrum badań nad chorobami niezakaźnymi Instytutu Badań nad Endokrynologią i Metabolizmem na Uniwersytecie Medycznym w Teheranie w Iranie.
Zanieczyszczenie powietrza PM składa się z małych cząstek cieczy i ciał stałych unoszących się w powietrzu i wdychanych do płuc, takich jak emisje pojazdów, dym, pył i sadza. Niektóre cząstki są na tyle duże, że można je zobaczyć (takie jak dym z pożaru) i mogą podrażniać oczy, nos lub gardło, podczas gdy inne są zbyt małe, aby były widoczne, ale mogą dotrzeć głęboko do płuc, a nawet do krwiobiegu. Zewnętrzne (czy ogólnie otoczeniowe) zanieczyszczenie powietrza PM może pochodzić z emisji pojazdów, działalności przemysłowej lub naturalnych źródeł, takich jak pyłki. Natomiast wewnętrzne zanieczyszczenie PM często pochodzi z ogrzewania, gotowania lub oświetlania/grzania domu stałymi paliwami, takimi jak węgiel, drewno lub inne resztki upraw – zwłaszcza gdy występuje słaba wentylacja wewnętrzna.
Naukowcy przeanalizowali zanieczyszczenie PM jako czynnik ryzyka śmierci i niepełnosprawności, korzystając z ogólnodostępnych danych z 204 krajów zebranych między 1990 a 2019 rokiem i szczegółowo opisanych w badaniu Global Burden of Disease (GBD). Ekspozycję na zanieczyszczenie PM oszacowano przy użyciu narzędzia z aktualizacji GBD z 2019 roku, które uwzględniło informacje z monitoringu satelitarnego i naziemnego, modeli komputerowych chemikaliów w atmosferze, a także danych o użytkowaniu gruntów.
Wśród wielu rodzajów chorób serca, obecna analiza choroby sercowo-naczyniowej ogranicza się do udaru i choroby niedokrwiennej serca (brak dopływu krwi i tlenu do części serca, zwykle spowodowany nagromadzeniem się płytki miażdżycowej w tętnicach), ponieważ badanie GBD z 2019 roku, dotyczące światowego obciążenia chorobami związanymi z zanieczyszczeniem PM, analizowało tylko te dwie diagnozy. Instytut Metryk i Oceny Zdrowia (IHME), który dostarcza szacunki GBD, raportuje dane tylko dla określonego czynnika ryzyka -i to tylko wtedy, jeśli istnieje obszerna baza dowodów na jego związek z chorobą – zauważył Farzadfar.
– Do tej pory związek zanieczyszczenia PM z chorobą niedokrwienną serca i udarem został wykazany w dużej liczbie badań – powiedział Farzadfar. – IHME może w przyszłości uwzględnić inne choroby układu sercowo-naczyniowego. Co więcej, choroba niedokrwienna serca i udar przyczyniają się do rozwoju innych chorób układu krążenia. Nasze szacunki, pomimo ograniczeń, mogą być użyte jako dobre oszacowanie obciążenia zanieczyszczeniem PM na te choroby.
Badacze przeanalizowali zmiany w czasie w latach życia straconych z powodu przedwczesnej śmierci (YLLs – years of life lost), latach życia z niepełnosprawnością (YLDs – years lived with disability) oraz latach życia skorygowanych o niepełnosprawność (DALYs – disability-adjusted life years). DALYs to miara, która uwzględnia zarówno utratę życia, jak i wpływ na jakość życia w celu oceny pełnego wpływu stanu zdrowia na populację.
Analiza wykazała:
- Łączna liczba przedwczesnych zgonów i lat niepełnosprawności sercowo-naczyniowej związanych z chorobami serca spowodowanymi zanieczyszczeniem powietrza cząstkami stałymi (PM) wzrosła z 2,6 miliona w 1990 roku do 3,5 miliona w 2019 roku, co stanowi 31% wzrost na świecie.
- Wzrost ogólnej liczby zgonów rozkładał się nierównomiernie, z 43% wzrostem wśród mężczyzn w porównaniu z 28,2% wzrostem wśród kobiet.
- W latach 1990-2019 odnotowano 36,7% spadek przedwczesnych zgonów znormalizowanych wiekiem, przypisywanych zanieczyszczeniu PM, co oznacza, że mimo że mniej osób umierało na choroby serca, ludzie żyją dłużej z niepełnosprawnością.
- Regiony o wyższych warunkach socjoekonomicznych miały najmniejszą liczbę straconych lat życia z powodu chorób serca przypisywanych zanieczyszczeniu PM, ale również najwyższą liczbę lat życia z niepełnosprawnością. Przeciwnie było w regionach o niższych warunkach socjoekonomicznych, z większą liczbą zgonów i mniej lat życia z niepełnosprawnością.
- W latach 1990-2019 zmiany w wpływie zanieczyszczenia PM na układ sercowo-naczyniowy różniły się między mężczyznami a kobietami. We wszystkich miarach wzrost niepełnosprawności i śmierci z powodu zanieczyszczenia powietrza PM w środowisku zewnętrznym był wyższy u mężczyzn niż u kobiet, podczas gdy spadek niepełnosprawności i śmierci z powodu domowego zanieczyszczenia PM był niższy u kobiet niż u mężczyzn.
– Spadki w liczbie zgonów mogą być postrzegane jako pozytywne wiadomości, ponieważ wskazują na poprawę opieki zdrowotnej, środków kontroli zanieczyszczenia powietrza i dostępu do leczenia. Jednakże wzrost liczby lat życia z niepełnosprawnością wskazuje, że choć mniej osób umierało na choroby serca, więcej osób żyje z niepełnosprawnością – powiedział Farzadfar.
Badacze stwierdzili również, że w latach 1990-2019 znormalizowana wiekiem śmiertelność i niepełnosprawność związane z chorobami serca, przypisywane zewnętrznemu zanieczyszczeniu PM, wzrosły o 8,1%, podczas gdy znormalizowana wiekiem śmiertelność i niepełnosprawność związane z chorobami serca przypisywane domowemu zanieczyszczeniu PM, które powstaje w wyniku spalania stałych paliw kuchennych takich jak węgiel, węgiel drzewny, resztki upraw, odchody i drewno, spadły o 65,4%.
– Powodem spadku obciążenia zanieczyszczeniem powietrza w gospodarstwach domowych spowodowanym stałymi paliwami może być lepszy dostęp i wykorzystanie czystszych paliw, takich jak udoskonalona biomasa, etanol, gaz płynny, energia słoneczna i elektryczność. Ponadto zmiany strukturalne, takie jak ulepszone piece, kominy z okapami i lepsza wentylacja, mogą być skuteczne w zmniejszaniu ekspozycji na zanieczyszczenia związane ze stałymi paliwami. Na koniec należy wziąć pod uwagę efekty interwencji edukacyjnych i behawioralnych – mówi dalej Farzadfar.
W oświadczeniu naukowym z 2020 roku oraz w oświadczeniu politycznym, American Heart Association przedstawiło najnowsze dane naukowe na temat ekspozycji na zanieczyszczenie powietrza. Wykazano także indywidualne, przemysłowe i polityczne środki, które mogą zmniejszyć negatywny wpływ złej jakości powietrza na zdrowie sercowo-naczyniowe. Redukcja ekspozycji na zanieczyszczenie powietrza i odwracanie negatywnego wpływu złej jakości powietrza na zdrowie sercowo-naczyniowe, w tym choroby serca i udar, jest niezbędna do zmniejszenia nierówności zdrowotnych w społecznościach czarnoskórych i latynoskich, które historycznie były marginalizowane i niedofinansowane, oraz w społecznościach najbardziej narażonych na ekspozycję na zanieczyszczenie powietrza. Globalnie dotyczy to przede wszystkim społeczności mniej majętnych i żyjących w otoczeniu przemysłowym.
Badanie ma też kilka ograniczeń. Ponieważ ocena ekspozycji na zanieczyszczenie powietrza cząstkami stałymi w badaniu opiera się na szacunkach regionalnych, może nie odzwierciedlać dokładnie indywidualnej ekspozycji. Ponadto, wyniki tej analizy wykazującej związek między zanieczyszczeniem powietrza cząstkami stałymi a wynikami sercowo-naczyniowymi mogą nie być możliwe do uogólnienia jeśli chodzi o inne schorzenia zdrowotne lub inne zanieczyszczenia.
Źródła: American Heart Association, Particulate Matter Pollution Remains a Threat for Cardiovascular Health: Findings From the Global Burden of Disease 2019. Journal of the American Heart Association, 2023; DOI: 10.1161/JAHA.123.029375