Osobom penetrującym zagadnienia kreatywności, szczęścia czy ogólnie dobrego samopoczucia z pewnością nie jest obca osoba Mihaly’ego Csikszentmihalyi – amerykańskiego psychologa węgierskiego pochodzenia. Stworzył on tzw. teorię przepływu. “Flow” to stan między satysfakcją a euforią, wywołany całkowitym oddaniem się danej czynności. Na terenie Polski przetłumaczono jego dwie książki. Jedna właśnie z nich odnosi się do wspomnianego terminu: “Przepływ. Psychologia optymalnego doświadczenia”. Na liście jego publikacji znajduje się inna pozycja, która nie doczekała się na razie polskiego tłumaczenia, a która bardzo pociąga mnie ze względu na pole jej zainteresowania. Mam na myśli “Creativity: The Work and Lives of 91 Eminent People” (z późniejszym tytułem “Creativity, Flow And The Psychology of Discovery And Invention”).
Csikszentmihalyi pisze w jej wstępie: “Poświęciłem 30 lat na badania poszukujące odpowiedzi na to jak kreatywni ludzie żyją i pracują. Chciałem w lepszy sposób zrozumieć tajemniczy proces, w którym wychodzą oni z nowymi ideami, nowymi pomysłami i przedsięwzięciami. Gdybym miał w jednym słowie określić jak ich osobowości różnią się od innych ludzi, użyłbym słowa ? złożoność. Wykazują oni tendencję do sposobów myślenia oraz zachowań, które u większości ludzi są podzielone. Składają się oni ze sprzecznych skrajności i zamiast prowadzić dane elementy osobno czy indywidualnie, u nich każdy z nich występuje równocześnie, równolegle do pozostałych”.
Statystyczne 9 na 10 osób, włączając w to mnie, zgadza się z takim sformułowaniem. Wiele osób “płaci” za to, że okazują się być kreatywnymi osobami. Często jest to poczucie znajdowania się w kalejdoskopie poglądów czy opinii. Wielokrotnie otoczenie tych osób wydaje się być zdezorientowane poprzez mnogość rodzajów ekspresji wychodzących od kreatywnych jednostek. Dlaczego tak się dzieje? Niekiedy osoby twórczo myślące i działające stają przed wewnętrznym pytaniem – co ze mną jest nie tak? Odpowiedź jaka się pojawia wewnątrz potwierdza, że nawet jeśli otoczenie jest skonfundowane, to sam ze sobą czuję spójność i sens podczas naturalnego przeskakiwania pomiędzy stanowiskami czy sięgania do skrajnych opinii czy argumentów.
Csikszentmihaly w swojej książce opisuje 9 sprzeczności, które często są obecne u kreatywnych ludzi. Zapoznajmy się z nimi.
1
Najbardziej kreatywni ludzie mają dużo energii fizycznej, ale często są ciche i spokojne. Mogą pracować przez to wiele godzin w wielkim skupieniu.
2
Większość kreatywnych osób wydaje się być mądrymi i naiwnymi w tym samym czasie. “Wynika to z płynności ich umysłów czy w zasadzie możliwości generowania wielkiej ilości dobrych pomysłów. Elastyczność czy wręcz umiejętność przenoszenia się z jednej perspektywy do następnej to dowód na to, że ich pomysły rodzą się na drodze niezwykłych skojarzeń. Na warsztatach kreatywności są to właśnie wymiary zakresu myślenia, które staram się poprawiać u moich uczestników” – mówi Mihaly.
3
Większość kreatywnych osób łączy w sobie zabawę oraz produktywność, co często oznacza zarówno odpowiedzialność jak i jej brak. Cytując książkę – “Pomimo beztroski, która dotyka znaczną część kreatywnych ludzi, mają oni wytrwałość w pracy do później nocy i nie ustępują zanim nie dokonają chociaż fragmentu swojej idei – w przeciwieństwie do wielu innych osób”. Ich wytrwałość w realizacji swoich pomysłów występuje często kosztem innych obowiązków lub innych osób.
4
Najbardziej kreatywne osoby płynnie przechodzą pomiędzy światem wyobraźni i fantazji, a głęboko zakorzenionym poczuciem rzeczywistości. Zarówno w sztuce, jak i nauce ruch danej dziedziny do przodu wymaga skoku w świat wyobraźni, w świat, który jest inny od naszego obecnego. Co ciekawe odkrywczy zmysł pracuje w połączeniu właśnie zakresu wyobraźni oraz bardzo uważnej świadomości otaczającej rzeczywistości. Zwracanie uwagi na realne detale tego świata pozwala kreatywnym osobom znaleźć nowe drogi na polepszenie różnych sektorów naszego życia.
5
Kreatywni ludzie wydają się również być zarówno zamkniętymi w sobie, jak i ekstrawertykami. Ludzie generalnie wykazują skłonności do wybierania jednej ze skrajności, jednak u twórczych osób ten balans jest zachwiany i obie możliwości występują u nich jednocześnie.
6
Co ciekawe większość kreatywnych osób jest równolegle skromna i pokorna, a także umie w tym samym czasie przedstawić silne poczucie wartości i dumy.
7
Ludzie kreatywni są najczęściej zarówno rebeliantami jak i osobami konserwatywnymi. “Nie jest możliwe rozwijać swojej kreatywności bez uprzedniego praktykowania obszaru istniejącej kultury. Trudno jest dostrzec, że osoba jest kreatywna nie będąc jednocześnie zarówno tradycjonalistą i konserwatystą, a mimo to w tym samym czasie nie zachowując się rewolucyjnie czy obrazoburczo”.
8
Osoby kreatywne oddają się z pasją swojej pracy, jednak pozostają ekstremalnie obiektywne i krytyczne w stosunku do tego co jest w niej wykonywane dobrze. Są w stanie przyznać kiedy coś co stworzyli nie utrzymuje poziomu jaki po sobie oczekiwali.
9
No i na koniec – u większości kreatywnych osób ich otwartość i wrażliwość wystawia je nie tylko na dużą ilość cierpienia i bólu, ale również wykazują oni umiejętność życia i radości podczas tego cierpienia. “Być może najważniejsza ich jakość, ta która jest niezmiennie obecna u wszystkich kreatywnych jednostek, to umiejętność cieszenia się z procesu kreacji dla samego faktu tworzenia. Bez tej cechy, poeci poddawaliby się w dążeniu do doskonałości i pisaliby tylko komercyjne notatki, ekonomiści pracowali by dla banków, w których zarabialiby przynajmniej dwukrotnie więcej niż na uniwersytetach, fizycy zaprzestaliby kontynuować eksperymenty i badania, a zamiast tego zatrudniliby się w przemysłowych laboratoriach, gdzie nie tylko warunki są lepsze, ale i oczekiwania bardziej przewidywalne” – pisze na koniec Csikszentmihalyi.
***
Często to co wydaje nam się skrajnością czy wręcz radykalnością na powierzchni, jest faktycznie harmonią w przebraniu. Problem występuje najczęściej na poziomie czystej komunikacji, aby wyjaśnić ludziom powody i ścieżki swojego myślenia oraz dlaczego z taką łatwością można dyskutować ujmując przeróżne, często na pierwszy rzut oka, wykluczające się perspektywy.
Na początku wiele rzeczy wydaje się nie mieć sensu, ale zaufajcie mi ? po dłuższym czasie okaże się jednak wręcz odwrotnie 🙂