W 1501 r. podczas rządów republikańskich Michał Anioł przyjeżdża do Florencji i rozpoczyna pracę zleconą przez l’Opera di Santa Maria del Fiore (instytucję zajmującą się konserwacją i utrzymaniem dóbr katedry florenckiej) nad monumentalnym “Dawidem”, wykorzystując do tego blok marmuru wyrzeźbiony już po części przez Agostino di Duccio (1418-1481). Według Vasariego rzeźba ta “zabrała famę wszystkim współczesnym i antycznym rzeźbom, czy to świata greckiego, czy też łacińskiego”. Dzieło ukończone w 1503 r., zostało umieszczone w roku następnym na Piazza della Signoria przed Palazzo Vecchio z woli gonfaloniera nowopowstałej Republiki Florenckiej, Piera Soderini, który dostrzegł w “Dawidzie” silne znaczenie symboliczne: młody bohater biblijny pokonujący bardziej okazałego i groźniejszego przeciwnika uosabiał ideały republikańskie przyświecające nowemu rządowi obywatelskiemu przeciwstawiającemu się tyranii medycejskiej.
Rysunek przechowywany w Luwrze przedstawia jedyne znane nam wyobrażenie zaginionego “Dawida” z brązu zrealizowanego przez Michała Anioła na zlecenie Signorii florenckiej w 1502 r., dla Pierre de Rohan, zwanego Marszałkiem de Gié, będącym na służbie króla Francji. Centralna część rysunku przedstawia precyzyjne studium ramienia bardziej sławnego “Dawida” z marmuru. Na marginesie czytamy: “Davicte cholla fromba/e io chollarco/Michelagniolo”. Napis ten był interpretowany na różne sposoby, ale najbardziej przekonywująca wykładnia jego sensu jest następująca: “Dawid ze swoją procą/a ja z moim łukiem/Michał Anioł” (C. Seymour). Zdanie to można sparafrazować w ten sposób: “Dawid w swojej walce przeciwko Goliatowi ma broń w postaci procy. Ja, Michał Anioł, mam swoją wiertarkę rzeźbiarską w mojej walce z innym olbrzymem (tzn. blokiem marmurowym do wyrzeźbienia)”. Termin “wiertarka” oznacza narzędzie z uchwytem w formie łuku, tzw. wiertarkę łukową (lub smyczkową), używaną we Florencji w XV wieku. Jej użycie jest dość widoczne w twarzy kolosa, szczególnie w jego pofałdowanych, głęboko wyprofilowanych, lokach i w sposób najbardziej -notabene- rzucający się w oczy w gałce ocznej, nadającej poczucie godności i determinacji wzrokowi, zapowiadającemu przyszły śmiały czyn tego młodego, skromnego pasterza.
To, co uderza w rzeźbie to stanowczość bohatera biblijnego, który wydaje się przygotowywać się do walki z gigantycznym Goliatem nieustraszony i przekonany o swojej umiejętności, uzbrojony jedynie w procę. “Dawid” trzyma w prawej dłoni kamień, którym uderzy olbrzyma, a lewą dłonią szykuje do użycia broń. Wzrokiem, w którym nie jawi się najmniejszy choćby strach, obserwuje wroga w oddali. Postawa wyrzeźbionej postaci zapowiada zwycięski rezultat starcia i pomija końcowy jego moment, który był zwykle przedstawiany w najbardziej popularnej ikonografii dotyczącej tego rodzaju tematu; wykorzystywany był przeważnie w rysunku, a “Dawid” prezentowany był jako triumfujący wojownik, podczas gdy opiera stopę na głowie Goliata, odciętej jego własnym mieczem.
“Dawid” Michała Anioła wyróżnia się ponadto niezwykle wiernym oddaniem ludzkiej anatomii, którą podkreślają w wyjątkowy sposób ramiona, zdecydowanie dłuższe niż normalnie, jakby dla podkreślenia ich decydującej roli w mającym się dokonać czynie, oraz głowa nieznacznie większa w stosunku do reszty ciała – być może Michał Anioł wykonał ten zabieg, aby uwaga obserwatora koncentrowała się bardziej na wzroku przyszłego króla Izraela oraz aby odnosił on wrażenie, że w całej postaci mamy do czynienia z zakłóceniem proporcji, charakterystycznym dla wieku młodzieńczego, w którym jest “Dawid”. Sylwetka “Dawida” nie jest statyczna – imituje pierwszy ruch podnoszenia lewej stopy podpierającej ciało. Bok rzeźby z kolei wydaje się znacznie spłaszczony, prawdopodobnie z uwagi na fakt, że początkowo miała ona stać wewnątrz niszy oraz że blok marmuru, zaczęty już w przeszłości, był znacznie uszczuplony. Nagość postaci odsyła oczywiście do rzeźb klasycznych i do wyjątkowego bohaterstwa “Dawida”, które to nadaje dziełu wydźwięk ponadczasowy, uniwersalny.
Kunsztem Michała Anioła w wyrzeźbieniu marmurowego “Dawida” w l. 1501-1504, mierzącego 434 cm wysokości (wył. podstawę) można się delektować we Florencji w muzeum Galleria dell?Accademia (Galerii Akademii Sztuk Pięknych). Jego kopie znajdują się na Piazza della Signoria i na Piazzale Michelangelo.
Źródło: “Storia dell”Arte 2. Dal Quattrocento al Settecento?; G. Dorfles, S. Buganza, J. Stoppa; Istituto Italiano Edizioni Atlas; 2004