Lublin jak Dublin?

Miejscowości w Polsce mamy bez liku. Noszą one przeróżne nazwy – raz śmieszne, raz zdawać by się mogło głupie, raz kompletnie niezrozumiałe. Zazwyczaj nie wiemy, skąd pochodzi ich nazwa. I czasami, w głowach niektórych osób rodzi to różnego rodzaju teorie na temat ich pochodzenia. W naukowym świecie tego typu wywody nazywane są “ludową etymologią”. W praktyce wygląda to tak – widzimy jakieś dwa współczesne słowa i wymyślamy, że mają one podobne pochodzenie. Np. nazwę Częstochowy możemy powiązać ze słowami “często” i “chować”. A tymczasem “prawdziwa” etymologia dowodzi, iż jest to rozumienie błędne. Otóż nazwa “Częstochowa” należy do popularnego typu nazw odosobowych – “Częstochowa” to “osada Częstocha” (mało kto wpadłby na pomysł, że kiedyś istnieć mogło takie imię), innymi słowy “Częstochowa osada”. Inne tego typu nazwy to np. “Kraków”, czyli “gród Kraka” czy “Wejherowo”, czyli “sioło (wieś) Wejhera” (Wejher to zapomniane już nazwisko założyciela).

Ten wstęp był konieczny, jako że pewnego dnia gdzieś w przestrzeni Internetu znalazłem artykuł o rzekomym celtyckim pochodzeniu nazwy jednego z większych polskich miast – Lublina. Nazwa ta wg autora rzeczonego artykułu ma wiązać się z nazwami takimi, jak Dublin czy Berlin. Do rzeczy – Celtowie na ziemiach polskich oczywiście byli. Są na to dowody archeologiczne. Ale już tutaj pojawia się pewna nieścisłość – ślad obecności celtyckiej znajdujemy wyłącznie na Śląsku i w zachodniej Małopolsce. Na terenach Lubelszczyzny nie odkryto (przynajmniej wg mojej wiedzy) żadnych śladów ich obecności. Nie ostały się po nich także żadne toponimy. Większość (bo nie mogę stwierdzić, że wszystkie) tutejszych toponimów ma jak najbardziej słowiańskie korzenie. Choćby główna lubelska rzeka, Bystrzyca (od “bystry” w znaczeniu “wartki, szybki”). Wprawdzie pochodzenie nazwy Lublina wywołuje spory, ale podstawowy źródłosłów jest oczywisty – słowo “lubić”. I już mało istotne jest, czy nazwa pochodzi od imienia niejakiego Lubla, Lubomira czy kogo tam jeszcze (wtedy byłoby to połączenie rdzenia imienia “Lubl-” z przyrostkiem “-in”, czyli nazwa ta oznaczałaby “gród Lubla, Lubomira”). Przy tym obecność owego [l] po głosce [b] nie powinna zaskakiwać. Jest znane wielu językom słowiańskim, szczególnie wschodnim i południowym zjawisko “l epentetycznego”, które pojawia się w miejscu zjotacyzowanej spółgłoski wargowej (np. [b], [p], [v]). Przykłady: pol. “ziemia”, ros., ukr. białorus., serbskie “zemlja” itd. itp. W j.polskim proces ten zanikł dosyć wcześnie, choć ślady pozostały, np. “grobla” od “grabić”, “kropla” od “kropić” itp. Jako, że proces ten w naszym języku zanikł bardzo wcześnie (nie pomnę jednak, w którym wieku) nazwę Lublina można identyfikować jako bardzo starą. W każdym razie – nazwa Lublina jest jak najbardziej słowiańska. Celtowie się w to nie mieszali (a jeśli już to śladowo). Zresztą – przywoływana tutaj nazwa Berlina też jest słowiańska. Słowianie na terenach Brandenburgii dominowali jeszcze w okolicach IX w., a przebywali co najmniej do jakiegoś XII w.

Podsumowując – etymologizowanie jest bez wątpienia kuszące i często zabawne. Jednak doświadczenie uczy, by nie ufać zbytnio prostym domysłom i szukać tak głęboko, jak tylko się da. Tylko w ten sposób można dojść do właściwych wniosków.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli uważasz, że to o czym piszemy jest ważne podaruj 1,5% podatku na nasze działania skierowane na walce z hałasem.

Wypełnij PIT przez internet i przekaż 1,5% podatku
blank

Przemysław Piaseczny

Magister filologii słowiańskiej, doktorant językoznawca, czasem dziennikarz, czasem tłumacz, czasem biegły. Humanista z krwi i kości.
blank
ORION Organizacja Społeczna
Instytut Ekologii Akustycznej
ul. Hoża 86 lok. 410
00-682 Warszawa
Email: instytut@yahoo.com
KRS: 0000499971
NIP: 7123285593
REGON: 061657570
Konto. Nest Bank:
92 2530 0008 2041 1071 3655 0001
Wszystkie treści publikowane w serwisie są udostępniane na licencji Creative Commons: uznanie autorstwa - użycie niekomercyjne - bez utworów zależnych 4.0 Polska (CC BY-NC-ND 4.0 PL), o ile nie jest to stwierdzone inaczej.