Gina, mama 12-letniego chłopca, dostała niepokojący telefon z jego szkoły. Uczeń narzekał, że jej syn go dręczył.

Po głębszym rozpatrzeniu sprawy, pracownicy szkoły stwierdzili, że jej dziecko znęcało się nad wieloma kolegami z klasy poprzez wyzywanie, przemoc fizyczną lub nawet molestowanie seksualne. – Rzecz jasna, byliśmy przerażeni i zawstydzeni – pamięta Gina – Złamało nam to serca.

Żaden rodzic nie chce słyszeć, że jego dziecko znęca się nad słabszymi. To bolesne myśleć, że twoje dziecko wyrządza krzywdę innym dzieciom. Jednak znęcanie się jest również bardzo poważnym problemem dla agresora. Umiejętności zawierania przyjaźni przez dzieci są ważnym wskaźnikiem ich ogólnego zdrowia psychicznego. Jeśli twoje dziecko angażuje się w znęcanie się – psychiczne lub fizyczne – może być to oznaką cierpienia. Może doświadczać lęku lub depresji oraz mieć trudności w kontrolowaniu swoich emocji i zachowań.

Dlaczego dzieci znęcają się nad innymi?

Jest to ważne, aby pamiętać, że dzieci nie dręczą innych dlatego, że są ,,złymi dziećmi”.

– Dzieci angażują się w różne zachowania, które nie odzwierciedlają tego, kim są jako ludzie – mówi dr Jamie Howard, dyrektorka programu stresu i wytrzymałości w Instytucie Umysłu Dziecka – Wciąż uczą się nowych rzeczy. To mogą być miłe dzieci, które popełniły kilka błędów. – Jest wiele powodów, dla których na ogół dobrze zachowujące się dziecko, może zachowywać się niewłaściwie w stosunku do innych. Oto kilka z nich:

• Dziecko chce wpasować się do grupy ludzi, która czepia się jednego znajomego z klasy.
• Dziecko jest dręczone w domu lub w szkole i próbuje odzyskać poczucie władzy poprzez agresywne zachowanie względem innych.
• Szuka uwagi ze strony rodziców, nauczycieli lub znajomych i nie udało mu się uzyskać jej w inny sposób.
• Jest z natury bardziej impulsywne i asertywne niż rówieśnicy.
• Ma w zwyczaju postrzegać zachowanie innych jako wrogie, nawet jeśli takie nie jest.
• Nie zdaje sobie w pełni sprawy z tego, jak jego zachowanie wpływa na ofiarę. Dotyczy to zwłaszcza młodszych dzieci.

Dzięki rozmowie z dzieckiem, zrozumieniu jego punktu widzenia na temat tego, co się dzieje i nakierowywaniu go na prawidłowe zachowania, jesteś w stanie ograniczyć nękanie i skupić się na problemach, które je spowodowały. Oto kilka wskazówek, dzięki którym twoje dziecko będzie mogło rozwijać pełne szacunku relacje z rówieśnikami.

Komunikacja

Jeśli słyszysz od nauczyciela lub innego rodzica, że twoje dziecko znęca się nad innymi, pierwszą rzeczą, którą powinieneś zrobić to porozmawianie z nim o tej sytuacji. Bądź bezpośredni w tej kwestii, ale daj jasno do zrozumienia, że jesteś otwarty na wysłuchanie jego strony tej historii. Powiedz coś w stylu: Dostałem dziś telefon ze szkoły i nauczyciel dał mi znać, że brałeś udział w znęcaniu się nad innymi. Jestem bardzo zmartwiony tą sytuacją, więc musimy o tym porozmawiać. Proszę powiedz mi, co się stało.

Porozmawianie o tej sytuacji z twoim dzieckiem może pomóc w zrozumieniu, dlaczego agresja ma miejsce i jakie kroki należy przedsięwziąć, aby ją zatrzymać. Kiedy Gina dowiedziała się, że jej syn dokucza innym dzieciom, wraz z mężem przeprowadziła z nim wiele rozmów na temat tego, dlaczego zachowywał się właśnie w ten sposób.

– Zadaliśmy mu mnóstwo pytań na temat tego, dlaczego robił wszystkie te rzeczy – tłumaczy Gina. – Nasze dziecko miało niesamowicie niską samoocenę. Znęcanie się nad innymi dziećmi dało mu władzę i kontrolę nad czymś. Powiedział nam, że miło było być znanym z bycia ,,najgorszym dzieciakiem w szkole”, zamiast nie być znanym w ogóle.

Inne dzieci mogą nie być w stanie określić, dlaczego zachowują się w ten sposób. To dotyczy zwłaszcza młodszych dzieci oraz tych, które zmagają się z lękami, traumą lub innymi problemami dotyczącymi zdrowia psychicznego. Jeśli nie jesteś w stanie stwierdzić, dlaczego twoje dziecko dokucza innym, powinieneś rozważyć konsultację z psychologiem dziecięcym lub psychiatrą, który posiada duże doświadczenie w analizowaniu zachowań dzieci.

Działaj z wyprzedzeniem

Kiedy dowiesz się, co leży u podłoża problemów, możesz dopasować swoje działania do konkretnych wyzwań, z którymi zmaga się twoje dziecko. Przedyskutuj scenariusze, które trudno mu zrealizować i zaprezentuj mu odpowiednie reakcje. Jeśli, na przykład, twoje dziecko celowo wykluczało jednego kolegę lub koleżankę z zajęć społecznych, powiedz mu: ,,Jeśli ktoś proponuje ci zabawę, powinieneś się zgodzić. Chciałbym widzieć, że zachęcasz inne dzieci do zabawy i chcę widzieć, że robisz to z szacunkiem”.

– Miej dużo różnych rozwiązań problemów, które mogą powstać w przyszłości i podaj klarowne przykłady odnośnie tego, jak chcesz, żeby dziecko się zachowało – mówi dr Howard. – Przedstawiłbym mu to jako przyjacielskie zachowanie, zamiast ,,nie bądź łobuzem”. – Dzieci lepiej reagują na to, co powinny robić, niż na to, czego nie powinny.

Zachęcanie dziecka do stawiania się w pozycji osoby, nad którą się znęca, może być kolejnym sposobem na radzenie sobie z problemem, zanim jeszcze powstanie. Zapytaj swojego dziecka: ,,Czy jesteś w stanie wyobrazić sobie sytuację, w której czułeś się odtrącony lub smutny, bo ktoś nie był dla ciebie miły? Tak samo czuje się twój kolega lub koleżanka, kiedy to ty nie jesteś dla niego miły.

Patrz głębiej

Dzieci, które są świadkami agresywnych lub nieuprzejmych zachowań w domu, prawdopodobnie będą odtwarzały je w domu. – Ważne, aby rodzice myśleli o zachowaniach, które mogą mieć wpływ na ich dzieci. Sposób, w jaki się mówią do dzieci, do małżonków, to, jak kontrolują złość – rodzice muszą być realistami i mieć wzgląd na to, co mogło być wzorcem do naśladowania dla dzieci – mówi psycholog kliniczny, dr Kristin Carothers.

Jest możliwe, że w twoim domu dochodzi do znęcania się, a ty nawet o tym nie wiesz. Czy członkowie twojej rodziny krzyczą na siebie, rzucają wyzwiskami lub obelgami? Czy twoje dzieci biją się lub czepiają się siebie nawzajem? Jeśli tak, ważne jest, aby zadbać o pozytywne środowisko w domu, w którym rodzina traktuje się z życzliwością i szacunkiem.

Po tym jak Gina dowiedziała się o znęcaniu się swojego syna, zadała sobie wiele trudu, aby w jej domu panowały zasady, które chciała, aby jej syn praktykował w szkole. – Nie pozwalaliśmy na żadne obraźliwe żarty, ćwiczyliśmy maniery i zachęcaliśmy do pomocy i wspierania się nawzajem – mówi. – Nie zawsze było idealnie, ale jeśli my, lub inne dzieciaki zachowywały się nieodpowiednio, dyskutowaliśmy o tym jak rodzina.

Zadbaj o sensowne kary

Kary za nękanie innych mogą być efektywne, ale muszą być sensowne i mieć ograniczony zakres. Jeśli, na przykład, twój nastolatek angażuje się w cyberprzemoc, jego działania powinny spotkać się w natychmiastową utratą dostępu do Internetu lub telefonu. W przypadku szczególnie ciężkich wykroczeń, odbierz mu przywileje i szukaj pomocy u terapeuty. Za mniej dotkliwe formy znęcania się, dziecko powinno być w stanie odzyskać dostęp do telefonu i Internetu w ciągu kilku dni.

– Jeśli odbierzesz przywileje na zbyt długi czas, może stracić to swoje znaczenie – mówi dr Carothers. – Dziecko myśli wtedy ,,Cóż i tak już ich nie odzyskam, mogę równie dobrze w ogóle się nie starać. – Musisz zorganizować to w ten sposób, aby kara była adekwatna do danego zachowania. Ten balans sprawi, że będzie to najbardziej efektywne.

Spróbuj naprawić szkody

Kiedy twoje dziecko odzyska swoje przywileje i jest już spokojne, wytłumacz mu, że popełniło błąd i że trzeba ten błąd naprawić. Dziecko może zdecydować, że chce przeprosić – osobiście, listownie,  poprzez SMSa itd., ale naprawy mogą przybrać wiele różnych form. Możesz na przykład zachęcić dziecko do upieczenia ciasteczek dla całej klasy, lub do zabawy z osobą, którą wcześniej wykluczała.

Dr Howard wspomina byłą pacjentkę, która wyzywała i jawnie wykluczała inne dzieci z grupy. W ramach naprawy, matka dziewczynki kazała jej zaprosić wszystkie dzieci, które wykluczała na imprezę. – To była swego rodzaju korekta – tłumaczy dr Howard. – Oraz sposób mamy na odzyskanie kontroli.

Nadzoruj sytuację

Jeśli inny rodzic zwraca się do ciebie z problemem znęcania się twojego dziecka, niezwłocznie powiadom o tym nauczycieli. W ten sposób będą mogli wypatrywać problematycznych zachowań. Regularnie rozmawiaj z nauczycielami i chwal twoje dziecko za postępy, które czyni w kierunku wdrażania właściwych, przyjacielskich zachowań.

Cyberprzemoc może być szczególnie trudna do nadzorowania, gdyż nie odbywa się ona na widoku. Jeśli twoje dziecko dręczyło kogoś przez internet, zdobądź hasła do jego kont na Facebooku, Instagramie i Twitterze. Sprawdzaj je regularnie, aby upewnić się, że dziecko korzysta z mediów społecznościowych w życzliwy sposób. Bądź z nim szczery w tej sprawie, daj mu znać, że będziesz nadzorował jego aktywność w social mediach, dopóki nie udowodni, że radzi sobie z tym odpowiedzialnie. – Jeśli płacisz rachunek za telefon i Internet, powinieneś wiedzieć, co dzieje się z twoim dzieckiem – mówi dr Carothers.

Poszukaj pomocy

Jeśli wciąż pracujesz nad rozwijaniem właściwych przyjacielskich zachowań u twojego dziecka, a mimo to znęcanie się wciąż nie ustępuje, postaraj się o ewaluację jego zdrowia psychicznego. Twoje dziecko może potrzebować pomocy terapeuty, aby przepracować problemy leżące u podstaw jego zachowania.

Pozostań w kontakcie

Pod pewnymi względami najważniejsze działanie, jakie możesz podjąć to stworzenie otwartego kanału komunikacji z dzieckiem na temat jego codziennego życia, które pozwoli ci lepiej rozpoznać oznaki znęcania się i innych problemów. Dr Carothers zaleca, aby  codzienne zadawać dziecku kilka otwartych pytań. – Wierzę w codzienne kontaktowanie się z dziećmi – tłumaczy. Jeśli chcesz, aby dziecko rozmawiało z tobą, musisz iść i porozmawiać z twoim dzieckiem.

Rano pytaj swoje dziecko, co zaplanowało sobie na ten dzień; po szkole poproś, aby powiedziało ci jedną wspaniałą rzecz, która wydarzyła się tego dnia i jedną niezbyt świetną. Ciężko jest zacząć, ale dzieci, od których regularnie oczekuje się, że będą dzielić się szczegółami ze swojego życia z rodzicami mają większą łatwość w kontynuowaniu tego w czasie dorastania. W rezultacie rodzicom szybciej przychodzi rozpoznanie, co dzieje się w życiu ich pociech.

Gina odkryła, że pozostawanie w kontakcie z synem w wspierający i nieoceniający sposób jest kluczem do zminimalizowania agresywnych zachowań. – Rozmawiaj ze swoimi dziećmi i bądź obecny w ich życiu – sugeruje. – Muszą czuć, że cię obchodzą i że wiesz, co się u nich dzieje. Wypełnij ich głowy i serca miłością.

Źródło: Child Mind Institute