Rosnąca liczba dowodów naukowych wskazuje, że ketamina – lek przeciwbólowy, narkotyk i środek znieczulający używany w weterynarii – może znacząco redukować symptomy depresji w przypadku niektórych chorych.

W celu sprawdzenia co sprawia, że ketamina działa tak szybko i efektywnie naukowcy zbadali mózgi osób biorących ten środek i na podstawie wyników badań zdołali zidentyfikować jak oddziałuje ona na receptory serotoniny znajdujące się w mózgu.

Krótko wyjaśniając ketamina oddziałuje na receptory 1B serotoniny w mózgu, co z kolei prowadzi do wzrostu poziomu dopaminy – innego neurotransmitera odpowiadającego za dobre samopoczucie i związanego z ośrodkiem nagrody.

Według raportu zamieszczonego w Translation Psychiatry, naukowcy z Instytutu Karolinska w Szwecji przeprowadzili losową podwójnie ślepą próbę na 30 osobach ciepiących na depresję, wobec których stosowanie konwencjonalnej metody leczenia za pomocą antydepresantów z grupy selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny nie przyniosło zamierzonych efektów.  W pierwszej części badania 20 pacjentów stosowało dawkę ketaminy, natomiast 10 pozostałych pacjentów otrzymało placebo. Wszyscy uczestnicy zostali poddani badaniu PET (pozytonowa tomografia emisyjna), które ukazało obraz mózgu przed podaniem dawki leku oraz 24 i 72 godziny po podaniu leku.

– W badaniu PET, które było największym opracowaniem w swoim rodzaju, chcieliśmy przyjrzeć się nie tylko rozmiarowi tego zjawiska ale również temu czy ketamina oddziałuje na receptory serotoniny 1B – wyjaśnia w opracowaniu Mikael Tiger, pierwszy autor i badacz w Instytucie Karolinska z Departamentu Neuronauki. – Zarówno nasz zespół jak i inna grupa badawcza była w stanie wcześniej wykazać, że w mózgach pacjentów chorych na depresję występuje mniejsze zagęszczenie receptorów serotoniny 1B.  

Odchodząc nieco od wcześniejszych badań, zespół użył radioaktywnego markera, który specyficznie wiąże się z receptorami serotoniny 1B, dzięki czemu okazało się, że ketamina oddziałuje na te receptory przez mechanizm nigdy wcześniej nie odkryty. Poprzez związanie się z receptorami ketamina przerywa wydzielanie serotoniny natomiast wzmacnia wydzielanie dopaminy.  Taka koncepcja może być kluczem do zrozumienia co sprawia, że ten lek ma zdolność do wzmacniania i utrzymywania pozytywnych uczuć u pewnych pacjentów chorych na depresję, możliwość ta jest często powiązywana z działaniem dopaminy w zakresie regulowania nastroju, motywacji i wielu innych obszarów dotyczących samopoczucia.

– Po raz pierwszy zostało ukazane, że terapia ketaminą zwiększa liczbę receptorów seretoniny 1B – mówi Johan Lundber, prowadzący grupę badawczą w Instytucie Karolinska, w Departamencie Neuronauki.

W drugiej części badania 29 pacjentów otrzymywało ketaminę dwa razy w tygodniu przez dwa tygodnie. Okazało się, że 70 procent tych pacjentów doświadczyło złagodzenia objawów depresji i myśli samobójczych, co jest również potwierdzone w innych badaniach klinicznych z tego obszaru.

Teraz naukowcy stoją przed zadaniem odkrycia w jaki sposób ketamina odnajduje receptory serotoniny. Mają nadzieję na wykorzystanie tej wiedzy do udoskonalenia i utorowania drogi jaką należy podążyć w celu wykorzystania jej jako leku antydepresyjnego kolejnej generacji.

– Ketamina ma tę zaletę, że jest środkiem bardzo szybko działającym, ale jednocześnie jest to lek o działaniu narkotycznym, mogącym prowadzić do uzależnienia – mówi Lundberg. – Interesującym będzie sprawdzenie czy te receptory mogą być celem dla nowych, efektywnych leków, które nie będą miały skutków ubocznych ketaminy.

Źródło: Ketamine for treatment-resistant depression: recent developments and clinical applications (BMJ), Translational Psychiatry