Rozmawiać trzeba umieć… Chociaż wydaje się, że to jedna z najprostszych rzeczy do wykonania, po tym, jak opanujemy mowę, okazuje się, że – zwłaszcza na trudne tematy – nie jest nam łatwo rozmawiać. W zakresie ograniczania polaryzacji światopoglądowej i odbudowy wspólnoty obywatelskiej w Polsce działa Fundacja Nowej Wspólnoty. W ramach swoich działań statutowych fundacja organizuje dialogi online na tematy, które mogą powodować zapalne i radykalne stanowiska. W marcu mieliśmy okazję wziąć udział w jednym z nich. Wydarzenie było bardzo ciekawe i dobrze zorganizowane, stąd nie mogliśmy powstrzymać się od krótkiego wywiadu.

Na pytania odpowiadają Agata Pietrzyk-Sławińska i Olga Białobrzeska, które facylitowały dialog wspólnotowy online „Polacy i Ukraińcy: mieszane związki, mieszane uczucia?”, który odbył się 16 marca 2023 w ramach projektu „Polacy i Ukraińcy: Jak ułożyć wspólne życie?”, realizowanego przez Fundację Nowej Wspólnoty, a finansowanego przez Fundację Roberta Boscha.

Jesteśmy po dialogu na temat związków romantycznych polsko-ukraińskich. Jak z perspektywy czasu oceniacie ten dialog – jego przebieg, zaangażowanie uczestników, atmosferę, itp.?

Agata: Częściej podczas spotkań jest przewaga kobiet, tym razem większość uczestników stanowili mężczyźni. Na spotkaniu pojawiły się osoby, które od lat żyją w związkach mieszanych oraz takie, które temat obserwują trochę z boku, ale z zainteresowaniem. Temat dialogu okazał się niezwykle pojemny.
Uczestnicy żywo reagowali i bardzo chętnie dzielili się przemyśleniami. Po raz kolejny okazało się, że dialog to wyjątkowe źródło wiedzy o społeczeństwie, a perspektywy i doświadczenia uczestników są niezwykle różnorodne. Uczestnicy poruszyli m.in. takie wątki jak różnice kulturowe między Polkami a Ukrainkami i związane z tym stereotypy, trudne rozmowy w związkach polsko-ukraińskich w kontekście wspólnej przeszłości historycznej obu narodów, czy kwestie związane z wychowaniem dzieci w rodzinach mieszanych. Myślę, że wszyscy mieli niedosyt rozmowy, a zarazem skończyliśmy z poczuciem, że wartościowo spędziliśmy czas.

Dlaczego wybraliście właśnie taki temat dialogu? 

Olga: Zawsze staramy się wybierać tematy, które są żywe społecznie, a przy tym nie wymagają od osób uczestniczących eksperckiej wiedzy i dają im szansę podzielić się osobistymi przemyśleniami. Ten dialog był jednym z całej serii dialogów pod hasłem: „Polacy-Ukraińcy: Jak ułożyć wspólne życie?”, którą to serię zorganizowaliśmy w odpowiedzi na napływ uchodźców i uchodźczyń z Ukrainy po 24 lutego 2022, przy wsparciu Fundacji Roberta Boscha. Konieczność nagłego ułożenia wspólnego życia może generować napięcia i przyczyniać się do wzrostupolaryzacji w Polsce. Dialogi mają dać Polakom szansę porozmawiania o swoich obawach, potrzebach, obserwacjach, aby wspierać dobrą rozmowę na ten temat i pomóc rozładowywać społeczne napięcia.

Podczas dialogu pojawiły się różne stereotypy dotyczące Polaków/Polek i Ukraińców/Ukrainek jako partnerów i partnerek romantycznych. Opowiedzcie o tych stereotypach. 

Agata: Szczególnie dużo miejsca poświeciliśmy na rozmowę o przyszłości rynku matrymonialnegow Polsce w kontekście przybycia do naszego kraju dużej liczby kobiet z Ukrainy. Jednym w pierwszych wątków rozmowy było to, że dla niektórych Polaków Ukrainki jawią się jako kobiety, którym nadal bliski jest tradycyjny model rodziny i relacji damsko-męskich. To, według części naszych rozmówców, czyni z nich konkurencję dla wyemancypowanych Polek. W toku rozmowy okazało się jednak, że są też inne doświadczenia. Uczestnicy twierdzili, że Ukrainki, szczególnie te, które zdecydowały się na życie z dala od ojczyzny, to silne, niezależne, bardzo zaradne kobiety. Rozmawialiśmy także o tym, że takie mieszane kulturowo małżeństwa mogą wzbogacać całe społeczeństwo i pomagać przełamywać stereotypy.

W swoich działaniach zwracacie uwagę na potrzebę dialogu i rozmowy, otwierając drogę dla osób, które mają odmienne opinie na dany temat. W dialogu, o którym rozmawiamy, grupa była raczej zgodna. Jak to bywa podczas innych tematów? Jak radzicie sobie ze skrajnymi opiniami podczas wspólnej rozmowy?

Agata: Każdy dialog prowadzimy w dwie osoby. Jako facylitatorzy/facylitatorki jesteśmy uważni na uczestników, zachęcamy do mówienia o potrzebach i odwoływania się do własnych doświadczeń. Kiedy temperatura rośnie dajemy sobie prawo zatrzymać na chwilę rozmowę, sprawdzić, co dzieje się w grupie, dopytujemy o emocje i pokazujemy, jak ważna jest osobista perspektywa. Przypominamy, że celem dialogów nie jest to, aby ktoś kogoś do czegoś przekonał albo dowiódł, że ma rację, ale to, by lepiej zrozumieć inne osoby i słuchać się nawzajem.

Jakie są dalsze plany Fundacji? Kiedy kolejny dialog i na jaki temat? Dlaczego warto brać udział w Waszych wydarzeniach?

Olga: W tym roku czekają nas kolejne dialogi i kolejne tematy. Będą to przede wszystkim dialogi online, ale także szykujemy kilka lokalnych spotkań stacjonarnych. Jeśli chodzi o tematy – będziemy podejmować aktualne tematy społeczne, dotyczące demokracji, bezpieczeństwa, tożsamości, solidarności. Równolegle przeprowadzimy serię dialogów na temat przyrody i zmian klimatycznych. Jesteśmy także przekonani, że umiejętności dobrej rozmowy na sporny temat, można się nauczyć, dlatego poza dialogami będziemy organizować także treningi dobrej rozmowy, na których można poznać konkretne techniki rozmowy i które są świetnym wstępem do udziału w dialogu. Staramy się, aby tematy naszych dialogów były aktualne, ważne i bliskie codziennemu życiu Polek i Polaków, a umiejętności, których nabywają osoby uczestniczące, dało się potem zastosować w rozmowach ze znajomymi, w pracy, czy przy rodzinnym stole. Warto chyba zatem spróbować. Zapraszamy!

Więcej informacji na stronie: www.fnw.org.pl