AKTUALNOŚCI FUNDACJI

“Od będzińskiej piwnicy do Brodway’u” – słuchowisko o Esterze Racheli Kamińskiej

Przed nami pierwsze i długo oczekiwane wyzwanie związane z realizacją słuchowisk. Dzięki współpracy i otrzymaniu grantu od Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce powstanie słuchowisko o Esterze Racheli Kamińskiej – matce teatru żydowskiego.

Realizacja materiału nie byłaby możliwa bez współpracy z Panią dr hab. Joanną Lisek – literaturoznawczynią, tłumaczką, pracowniczką naukową Katedry Judaistyki im. Tadeusza Taubego Uniwersytetu Wrocławskiego, która zajmuje się poezją żydowską i kulturą jidysz, a szczególnie twórczością kobiet. Od 2017 roku jest główną wykonawczynią projektu „Kanon literatury wspomnieniowej Żydów polskich”, w którym redaguje serię Żydzi. Polska. Autobiografia. To właśnie w ramach tego projektu ukazała się książka „Boso przez ciernie i kwiaty. Memuary matki teatru żydowskiego” pod redakcją dr hab. Joanny Lisek, która stała się podstawą i inspiracją do słuchowiska upamiętniającego działalność wyjątkowej kobiety, jaką była bez wątpienia Estera Rachela Kamińska.

“Boso przez ciernie i kwiaty – Memuary matki teatru żydowskiego” zostały przetłumaczone z języka jidysz i opracowane przez Mirosławę Bułat. Autorką wspomnień Boso przez ciernie i kwiaty jest owiana legendą aktorka jidysz Estera Rachela Kamińska z domu Halpern (1870-1925), obecnie współpatronka (obok córki Idy) Teatru Żydowskiego w Warszawie. W podsumowaniu Mirosława Bułat pisze: – Memuary Derner un blumen ukazywały się w odcinkach na łamach warszawskiego dziennika żydowskiego „Der Moment” od czerwca 1926 do stycznia 1927. Obejmują chronologicznie lata od 1870 do ok. 1897, a geograficznie obszar od Grodzieńszczyzny, poprzez Kongresówkę, po zabór pruski.  Na przykładzie losów „żydowskiej Eleonory Duse“ widać ambiwalencję kondycji aktorek przełomu XIX i XX w. Z jednej strony jako wykonawczynie uzurpowały sobie męskie prawo do obecności w sferze publicznej. Z drugiej strony jednak nie utraciły podporządkowanej pozycji przynależnej ich płci społeczno-kulturowej. We wspomnieniach Estery Racheli Kamińskiej codzienność życia robotnicy fabryki „tabacznej” przeplata się z relacjami o nielegalnym przekradaniu się przez granicę rosyjsko-pruską z pomocą przemytników ludzi. Do tego epizody z życia kobiety: zaręczyny, ślub, kolejne ciąże, choroby i zgony dzieci. A wszystko to wplecione w serie niemal nieprzerwanych występów w spartańskich warunkach trup wędrownych przemierzających Imperium Rosyjskie – królestwo łapówek i urzędniczej samowoli. Czegóż nie musiały przeżyć aktorki sceny jidysz w latach 1883-1905? A jednak nie wycofywały się ze sceny, tak silne było magiczne przyciąganie teatru.

Memuary aktorki po raz pierwszy przetłumaczono z języka jidysz i to właśnie na język polski. Zostały wydane przez Wydawnictwo Naukowe PWN.

– Seria “Żydzi. Polska. Autobiografia” obejmuje krytyczne wydanie 27 tomów żydowskiej literatury wspomnieniowej z ziem polskich w przekładzie z języków: hebrajskiego, jidysz, niemieckiego i rosyjskiego. W serii ukażą się teksty powstałe od początku XVII do połowy XX wieku, reprezentatywne dla różnych obszarów geograficznych, rozmaitych grup społeczno-kulturowych, z uwzględnieniem perspektywy kobiecej i męskiej – mówi dr hab. Joanna Lisek, która będzie jednocześnie głównym autorem scenariusza słuchowiska. – Autorzy i autorki to osoby pochodzące z różnych warstw społecznych, o różnym typie i stopniu wykształcenia, religijności i osadzenia w tradycyjnej kulturze żydowskiej, mieszkańcy wielkich miast i małych miasteczek, ludzie znani i tacy, co nie wyróżniali się czymś szczególnym, ale ich wspomnienia dostarczają wielu ważnych informacji z zakresu obyczajowości i historii życia codziennego, a niekiedy mówią o wielkich wydarzeniach historycznych.

Kamińska jest uosobieniem determinacji zorientowanej na osiągnięcie celu, dążenia do rozwoju zainteresowań i spełnienia ogromnego talentu – w tym wypadku aktorskiego. Jako jedna z „pionierek” na scenie stanowi doskonały przykład przebiegu modernizacji młodych kobiet żydowskich w drugiej połowie XIX wieku i jest świadectwem szerszych procesów emancypacyjnych.

– Estera Rachela Kamińska zapisała się w dziejach sceny jidysz szeregiem niezapomnianych kreacji w operetkach Abrahama Goldfadena, sztukach Jakuba Gordina, a także dramatach Maksyma Gorkiego, Henryka Ibsena, Aleksandra Dumasa i in. Wraz z mężem antreprenerem Abrahamem Izaakiem Kamińskim (1865-1918) stworzyła ważną i wpływową „dynastię teatralną”, która położyła podwaliny pod rozwój profesjonalnego teatru żydowskiego – kontynuuje w rozmowie z nami dr hab. Joanna Lisek. – Dla mnie fascynujące we wspomnieniach Kamińskiej jest to, że opisane w nich zostają młodość i pierwsze lata aktywności scenicznej aktorki, która nawiasem mówiąc nie posiadała żadnego profesjonalnego przygotowania do występowania na scenie. Choć życie z wędrowną trupą obfitowało w przygody, czasami mrożące krew w żyłach, to jednak było bardzo trudne, szczególnie, że Kamińska musiała godzić rolę diwy teatralnej z losem matki, rodzącej między jednym a drugim występem dzieci, z których nie wszystkim udało się przeżyć.

Najskuteczniejsze formy edukacji to takie, które docierają do wyobraźni i angażują umysł, zmysły i emocje. Dlatego do realizacji tego celu wybraliśmy formę audycji radiowej-słuchowiska. Cechuje ją m.in. wysoka akceptacja społeczna, relatywnie niski koszt produkcji i leży w zakresie kompetencji Fundacji. Kształtuje pamięć słuchową, świadomą koncentrację, poszerza słownictwo i horyzonty, a także proponuje twórczy sposób spędzenia czasu. Audycja-słuchowisko ze swoimi atrybutami podkreślającymi wartości edukacyjne i kulturowe jest odpowiednią formą przekazu, dzięki której w niepowtarzalny sposób odbiorca będzie mógł stać się świadkiem fragmentu z życia Estery Racheli Kamińskiej związanego z występem w piwnicy pewnego będzińskiego browaru na długo przed tym jak uzyskała swoje uznanie i sławę na amerykańskim Broadway’u…

– Istotnym kontekstem występów w Będzinie jest codzienna rzeczywistość rosyjskiego zaboru i obowiązujący wówczas na jego terenie zakaz wystawienia sztuk teatralnych w jidysz. Aktorzy żydowscy udawali zatem, że grają po niemiecku. Naczelnik w Będzinie stwierdził jednak po pierwszym spektaklu trupy, w której grała Kamińska, że zespół gra “za mało po niemiecku” i nie chciał zgodzić się na dalsze występy – wyjaśnia dr hab. Joanna Lisek. – W głowach członków trupy zrodził się wówczas pomysł, aby przedostać się nielegalnie przez granicę i namawiano Kamińską, wtedy jeszcze pannę Halpern, aby przejść na stronę zaboru pruskiego i tam wyprawić ślub Halpern i Abrahamowi Kamińskiemu, który zabiegał od dawna o jej względy. Aktorka nie zdecydowała się jednak na ten krok. W końcu trupa wynajęła w Będzinie piwnicę browaru i tam wystawiono sztukę “Szulamis”, improwizując w zakresie dekoracji i organizacji widowni (widzowie siedzieli na beczkach po piwie). W czasie spektaklu z beczek ze słodem wypłynęła woda, w której nasza diwa skąpała się, a i publiczność obryzgana była błotem, ale jednak na tyle kontentna, że po przedstawieniu zaproszono cały zespół na kolację.

Sami musicie przyznać, że historia zapowiada się ciekawie, a my już nie możemy się sami doczekać efektu finałowego. Scenariusz słuchowiska powstanie na przełomie 2020 i 2021 roku. Następnie zajmiemy się wyborem obsady, miejscem realizacji studyjnej, zapisem audio oprawy dźwiękowej, a następnie montażem oraz postprodukcją i masteringiem. Premiera słuchowiska będzie miała miejsce w czerwcu 2021 roku i znajdziecie go na naszych mediach społecznościowych. Zwłaszcza w kontekście potencjalnych ponownych izolacji społecznych materiały audio i audio-video będą stanowiły element interesującej oferty i alternatywy do rozwoju i poznawania świata.

Realizację projektu wsparła również Pani Małgorzata Czyżewska – jeden z założycieli i członek zarządu Fundacji „Pogranicze”, aktorka i wokalistka. Bardzo dziękujemy!

ORION Organizacja Społeczna zaprasza inne organizacje, przedstawicieli oświaty, a także samorządów i biznesu do wsparcia finansowego realizacji tego przedsięwzięcia. Dzięki Państwa zaangażowaniu będziemy mogli stworzyć wyjątkowy materiał o wyjątkowej osobie.

 

 

Śledź nasz kanał na Telegramie

z materiałami niepublikowanymi na naszej stronie
PUBLIKACJA JEST DOSTĘPNA POD LICENCJĄ:

Uznanie autorstwa -
Użycie niekomercyjne 4.0

blank
blank
blank
blank

Alan O. Grinde

Animator i manager kultury. Koordynator projektów w ORION Organizacja Społeczna. Grafik, web designer, lektor, specjalista od audio masteringu.

Uważasz, że to co robimy jest ważne?

Możemy się rozwijać dzięki Twojemu wsparciu.
Jesteśmy organizacją niezależną od wpływów politycznych oraz biznesowych.
Logo fundacji ORION Organizacja Społeczna

Dane adresowe

  • ul. Hoża 86 lok. 410
  • 00-682 Warszawa
  • Email: orionfm@yahoo.com
  • KRS: 0000499971
  • NIP: 7123285593
  • REGON: 061657570

INFORMACJE

Numer konta (Nest Bank):
92 2530 0008 2041 1071 3655 0001
  • Polityka prywatności
  • Regulamin wpłat darowizn
  • Fundacja Techya

NEWSLETTER

Bądź na bieżąco z istotnymi informacjami z kręgu naszych działań.