Prawo a przemoc psychiczna

Jakie zachowania przemocowe wobec dzieci w polskim prawie są karalne i jakie są przewidziane za to kary? Jak się to ma w szczególności do przemocy psychicznej?

Najwyższy akt w państwie jakim jest konstytucja gwarantuje ochronę praw dziecka. Stanowi ją art.72, który mówi, iż każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. Każde działanie polegające na użyciu przemocy wobec dziecka jest karane. Kodeks karny przewiduje kary za: wykorzystywanie seksualne (art. 199 kk oraz art. 200 kk), udostępnianie pornografii (art.202 kk), zmuszaniu do prostytucji (art. 203 kk oraz art.204 kk), znęcaniu się (art. 207 kk) rozpijaniu małoletniego (art.208 kk) oraz uprowadzeniu (art. 211 kk).

Zachowania wymienione powyżej, w zależności od typu podstawowego czy kwalifikowanego różnią się wymiarem kary – okresem pozbawienia wolności.

Przemoc psychiczna została ujęta w art. 207 kodeksu karnego. Dotyczy ona nie tylko przemocy psychicznej, ale również fizycznej nad osobą małoletnią, nieporadną czy pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy. Przez znęcanie rozumiemy świadome, czyli umyślne zadawanie bólu psychicznego, które jest działaniem jednorazowym lub powtarzającym się – trwające latami.

Należy podkreślić, iż dla przestępstwa określonego w art. 207 kodeksu karnego nie ma znaczenia czy osoba podejmowała próbę obrony, czy pozostawała przez strach bierna.

Dziecko jest specyficznym podmiotem. Ile ma czasu na zgłoszenie stosowanej wobec niego przemocy? Jakie dowody powinno kolekcjonować? Gdzie się zgłaszać po pomoc – zwłaszcza jeśli przemocowcem jest opiekun prawny dziecka?

Nie ma przewidzianego określonego czasu na zgłoszenie przez dziecko stosowanej wobec niego przemocy. Dziecko może w dowolnym momencie zgłosić zaistniałą przemoc, kiedy będzie czuło się „na siłach” aby o tym opowiedzieć, co nie jest proste do wykonania. Wiadomo, że najlepiej zareagować jak najszybciej w celu ochrony dziecka oraz aby przemoc wobec niego się już nigdy nie powtórzyła.

Domyślam się, że wiele osób zastanawia się jakie dowody będą skuteczne w celu udowodnienia zachowań przemocowych. Każdy z niżej wymienionych dowodów jest tak samo istotny. Dopuszczalne są zdjęcia – wykonane przez pokrzywdzonego, jak również członków rodziny czy świadków. Zeznania pokrzywdzonego oraz innych osób będących obserwatorami zaistniałej przemocy są równie ważne. Nagrania video jak i samego głosu agresora wobec dziecka, które do tego się powtarzają będą znaczące dla sprawy. Zgromadzona dokumentacja lekarska, jeśli jest, również odegra ważną rolę.

Zawiadomienie o stosowanej przemocy jest bardzo delikatną sprawą. Jeśli w naszym bloku słyszymy ciągłe krzyki, płacze, awantury – powinno Nam to dać do myślenia, iż dzieje się komuś krzywda. Dodatkowo zmiany na skórze jak siniaki, rany na ciele czy nietypowe zachowania nie powinny przejść bez Naszej uwagi. Dziecko może na kilka sposobów uzyskać pomoc. Rozmowa z zaufaną osobą i opowiedzenie jej o swojej traumie zdaje się być pierwszym krokiem w celu uwolnienia się od przemocy. Zazwyczaj dzieci są zastraszone i obawiają się bezpośrednio zadzwonić na policję, kiedy żyją razem z agresorem. Osoba zaufana może zadzwonić na policję lub zawiadomić Ośrodek Pomocy Społecznej.

W przypadku obawy o bezpieczeństwo dziecka oraz zaniepokojenie co może się stać po zawiadomieniu służb do domu, można zadzwonić na „Niebieską Linię”. Konsultanci udzielą podstawowych rad jak pomóc osobie, która jest ofiarą przemocy oraz podadzą konkretne podstawy prawne czy możliwe formy działania w sprawie.

Nie ma znaczenia kto jest sprawcą przemocy. Każdy agresor zostanie powołany do odpowiedzialności karnej.

Jak udowodnić stosowanie przemocy psychicznej wobec dziecka? Czy dziecko ma szansę na walczenie z oprawcą jedynie przy wsparciu policji czy konieczna do tego jest współpraca z prawnikami (ze względu na wymijające działania opiekuna/opiekunów, twierdzących, że dziecko kłamie – co w przypadku przemocy psychicznej jest trudne do obalenia ze względu na brak widocznych uszczerbków na zdrowiu jak w przypadku przemocy fizycznej czy seksualnej)

Przemoc psychiczna w porównaniu do przemocy fizycznej jest cięższa do udowodnienia, ale nie jest to niemożliwe. Każdorazowe zgłoszenie przemocy na policję, prokuraturę czy do Ośrodka Pomocy Społecznej czy dzwonienie na „Niebieską Linię” pozostawia po sobie widoczny ślad, iż osoba szukała pomocy. W postępowaniu sądowym będzie to istotny fakt.

Sąd bierze pod uwagę każdorazowe zgłoszenia przemocy.

Z całą pewnością fachowa pomoc prawna, jaką gwarantuje prawnik ułatwi osobie przejść przez proces sądowy. Nie tylko będzie reprezentować osobę pokrzywdzoną, ale również uświadomi dziecko o przysługujących mu prawach oraz poradzi jakie dowody w sprawie będą konieczne.

Jak zgłaszać przemoc wobec dziecka? Co zrobić w przypadku podejrzenia o przemoc (np. znęcanie się psychiczne, którego nie ma prostych objawów jak siniaki)? Jeżeli nie zareagujemy na przemoc wobec dziecka to, czy grozi nam kara? Czy zgłoszenie zaobserwowanej przemocy wymaga kontaktu z policjantem? Co z Krajową Mapą Zagrożeń Bezpieczeństwa?

Jest kilka możliwości zgłoszenia przemocy wystosowanej wobec dziecka. Jak zostało wspomniane wcześniej, nie należy bagatelizować przemocy, która dzieje się wokół Nas.

Reakcja na krzywdę wobec dzieci została uregulowana w trzech artykułach trzech różnych ustaw. Zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie osoby będące świadkami przemocy w rodzinie powinny zawiadomić o tym Policję, prokuratora lub inny podmiot działający na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie.  Kodeks postępowania cywilnego w art. 572 par.1 mówi o tym, iż każdemu, komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie postepowania z urzędu, obowiązany jest zawiadomić o nim sąd opiekuńczy. Kodeks postępowania karnego w art. 304 par.1 informuje nas, że każdy kto wie o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję.

Brak reakcji na wybrane przestępstwa podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech. Stanowi o tym art. 240 par. 1 kodeksu karnego. Mowa w nim o takich przestępstwach jak zgwałcenie osoby poniżej 15 roku życia czy wykorzystanie seksualne osoby.

W celu zapewnienia ochrony dziecku powinniśmy na bieżąco reagować na przemoc. Brak zgłoszeń dotyczących nadużyć w rodzinie może jedynie wydłużyć cierpienie i krzywdę powodowaną przez agresorów w domu, a co za tym idzie odbić się bardziej na psychice dziecka.

Odpowiadając na pytanie odnośnie kontaktu z policjantem – policja nie jest jedyną służbą do zawiadamiania o zaobserwowanej przemocy wobec dziecka. Jak zostało wyżej wspomniane, istnieje kilka możliwości powiadomienia o przemocy.

Z Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa możemy porównać statystyki we wszystkich województwach dotyczące uszczerbku na zdrowiu, przemocy seksualnej. Pokazuje to, w jakich województwach najczęściej dochodzi do czynów zabronionych.

Jak wyglądają procedury po zgłoszeniu i przyjęciu zgłoszenia przez policję? Jak poważnie służby podchodzą do składanych zgłoszeń? Co robią służby (jakie czynności podejmują), gdy zostanie już zgłoszone przestępstwo? Czy przesłuchanie dziecka jest ostatnią czynnością, którą wykonują służby? Czy dziecko po ciężkich przejściach zostaje otoczone pomocą?

Po zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa na komisancie Policji zostaniemy wypytani

o wszystkie ważne szczegóły, które będą istotne w sprawie. Każde zawiadomienie musi zostać przyjęte przez Policję. W ciągu 30 dni zostanie wydane postanowienie o wszczęciu śledztwa lub o jego odmowie. Wszczęcie śledztwa w większości przypadków oznacza wezwanie zgłaszającego na przesłuchanie w charakterze świadka.

Przemoc zgłaszana wobec każdej osoby – niezależnie od płci jest odbierana bardzo poważnie. Tym bardziej, jeżeli jest ona zgłaszana przez dzieci. Policja wierzy w zeznania małoletnich oraz jest wrażliwa na każdego rodzaju wiadomość o przemocy od nich. Nie mam wątpliwości, iż każdy z Nas podszedłby do sprawy przemocy wobec dzieci z powagą sytuacji.  

Jakie są realne szanse na pomoc dziecku, które doświadcza przemocy psychicznej w domu? Temat jest trudny do udowodnienia, a poruszenie tematu może przynieść jeszcze gorsze reakcje ze strony oprawców. Czy dopóki sprawa nie zostanie rozstrzygnięta w sądzie, to dziecko musi daje mieszkać z osobami, które się nad nim znęcają?

Proces pomocy dziecku po traumie związanej z przemocą psychiczną jest bardzo ciężkim okresem. W dziecku rodzi się wiele zaburzeń jak agresja, nadruchliwość, wulgarność czy trudności emocjonalne jak i problemy w funkcjonowaniu społecznym. Pomoc psychologiczna czy terapia w większości przypadków skutecznie oddziałują na ustabilizowanie emocji czy leków dziecka.

Kiedy oprawcy zostaną przedstawione zarzuty, który mieszka wraz z osobami, nad którymi się znęca, to na etapie postepowania przygotowawczego nakaz opuszczenia przez niego mieszkania może zostać wydany przez prokuratora. Niestety, ilość wydawanych nakazów opuszczenia mieszkania jest niewielka. Ze smutkiem należy stwierdzić, że realną opcją na uwolnienie się od oprawcy przed jego skazaniem jest udanie się pokrzywdzonych do innego bezpiecznego miejsca.