Jak wynika z raportu Corruption Perceptions Index 2021, światowa walka z korupcją w zasadzie od dziesięciu lat stoi w miejscu. W 85% krajach sytuacja w tym zakresie pogłębia się lub nie ma żadnych postępów. Liczne rządy oskarżane są o wykorzystywanie pandemii do korupcji, ograniczania praw człowieka i demokracji.

Coroczny ranking korupcji autorstwa Transparency International, opublikowany w styczniu, wykazał również, że kraje, które naruszają swobody obywatelskie, konsekwentnie uzyskują niskie noty i podkreślił, że brak walki z korupcją zaostrza łamanie praw człowieka i podkopuje demokrację.

Indeks percepcji korupcji (CPI – Corruption Perceptions Index) po raz pierwszy został wprowadzony w 1995 roku i szybko stał się jednym z wiodących wskaźników korupcji w sektorze publicznym, czerpiąc dane z 13 źródeł oficjalnie dostępnych, w tym Banku Światowego i Światowego Forum Ekonomicznego. Do sporządzenia rankingu dla każdego z 180 uwzględnionych krajów wymagane są co najmniej trzy źródła.

Indeks przyznaje ocenę w skali do 100 – gdzie 100 oznacza “bardzo czysty”, a zero – “wysoce skorumpowany”. Kraje są klasyfikowane względem siebie.

Opracowanie za rok 2021 podkreśla związek między korupcją, demokracją i prawami człowieka – od krajów o najniższych wynikach po gospodarki zaawansowane.

W raporcie znajdujemy informacje, że z 331 odnotowanych przypadków zamordowania obrońców praw człowieka w 2020 roku miało miejsce w krajach o wskaźniku CPI 45 i w gorszym. Raport przytacza niedawne takie przypadki na Filipinach i w Wenezueli.

– Filipiny kontynuują swój spadek rozpoczęty w 2014 roku do wyniku 33, ponieważ od wyborów w 2016 roku Duerte rozprawił się z wolnością zrzeszania się i wyrażania opinii – mówi w swoim raporcie Transparency International. – W dodatku ma też wyjątkowo wysoki wskaźnik zabójstw obrońców praw człowieka. W roku 2020 zabito ich 20. 

Jeśli chodzi o Wenezuelę, to w raporcie znajdujemy taką informację: – Rząd prezydenta Nicolasa Maduro represjonował przeciwników politycznych, dziennikarzy, a nawet pracowników służby zdrowia. W ciągu ostatniej dekady kraj ten odnotował znaczny spadek wskaźnika CPI osiągając w 2021 roku najniższy jak dotąd wynik 14 punktów. 

Indeks analizuje również regionalne czynniki sprzyjające korupcji.

W Europie Wschodniej i Azji Środkowej raport opisuje “błędne koło rosnącego autorytaryzmu, łamania praw człowieka i korupcji, [gdzie] przywódcy polityczni wykorzystali pandemię Covid-19 jako pretekst do ograniczenia nadzoru i odpowiedzialności za zamówienia publiczne i wydatki na pomoc zagraniczną, od Albanii po Kirgistan”.

Altynai Myrzabekova, regionalny doradca Transparency International w Azji Środkowej, powiedziała: – Rok 2021 był niszczycielski dla praw obywatelskich w całej Europie Wschodniej i Azji Środkowej. Skorumpowani przywódcy represjonują wszelkie przejawy sprzeciwu – od partii opozycyjnych, przez aktywistów, po prasę.

– Rządy, nie robiąc wiele, by zwalczyć wpływ pandemii wirusa Covid-19 na ludność, wykorzystały ją do dalszego ograniczania praw i wolności, co jeszcze bardziej umocniło autorytaryzm.

Choć indeks odnotował pewne postępy w Afryce Subsaharyjskiej, opisał je jako “przyćmione przez cofanie się i stagnację w innych krajach … [z] poważnymi problemami z korupcją, zaostrzonymi przez trwające gwałtowne konflikty i ataki terrorystyczne w krajach od Sudanu Południowego po Mali”.

Samuel Kaninda, doradca grupy ds. Afryki, powiedział: – Dekada stagnacji poziomu korupcji miała niszczycielski wpływ na Afrykę Subsaharyjską. Zasoby naturalne są rabowane, a miliony ludzi nie mają dostępu do usług publicznych, podczas gdy gwałtowne konflikty trwają nadal, a zagrożenie terrorystyczne rośnie. Tymczasem wielka korupcja pozwala elitom działać bezkarnie, wypłukując pieniądze z kontynentu i pozostawiając społeczeństwu niewiele praw i zasobów.

Podobnie na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej, Transparency International stwierdziła, że “systemowa korupcja polityczna blokuje postęp i zaostrza łamanie praw człowieka”.

– W świetle szerzącej się korupcji politycznej w krajach arabskich, region ten z trudem osiąga jakiekolwiek namacalne rezultaty w walce o przejrzystość, prawa człowieka i demokrację. Od 2012 r. w żadnym kraju nie nastąpiła znacząca poprawa. Elity polityczne i prywatne interesy raz po raz przedkładają własne korzyści i utrzymanie autokracji nad dobro wspólne.

Dania, Finlandia i Nowa Zelandia znalazły się na szczycie indeksu z wynikami 88 na 100 punktów, podczas gdy w najniższych punktach Somalia i Syria uzyskały po 13 punktów, a Sudan Południowy 11.

W indeksie odnotowano również 27 krajów – wśród nich Cypr (53 punkty), Kanadę (74), Liban (24) i Honduras (23) – które w ubiegłym roku osiągnęły historycznie najniższe wyniki.

W raporcie oczywiście znajduje się również Polska. W roku 2021 Polska otrzymała wynik 56/100 – więc bez rewelacji, zajmując tym samym 42 miejsce ze 180 badanych krajów. W badaniach Globalnego Barometru Korupcji, który bada doświadczenia zwykłych ludzi, aż 37% respondentów uważa, że w Polsce korupcja wzrosła w ciągu ostatnich 12 miesięcy (badanie było prowadzone na początku 2022 roku). Jest to 8 najwyższy wynik wśród krajów Unii Europejskiej – wyżej od nas są takie kraje jak Cypr, Rumunia czy Węgry. Dodatkowo 10% polskich respondentów przyznało się, że korzystając z usług publicznych dało łapówkę.

W raporcie dodatkowo czytamy o naszym kraju, że wykazuje niewielki lub żaden stopień egzekwowania prawa w zakresie łapownictwa zagranicznego. Mimo że Polska odpowiada za 1,3% światowego eksportu, w latach 2016-2019 wszczęła tylko trzy dochodzenia oraz nie otworzyła i nie zamknęła żadnej sprawy.

Polska ma kilka niedoskonałości prawnych, które utrudniają jej wysiłki w zakresie zwalczania łapownictwa, w tym brak odpowiedzialności karnej dla firm, które angażują się w łapownictwo zagraniczne. Ponadto kilka reform wprowadzonych w ciągu ostatnich pięciu lat zmniejszyło niezależność sądownictwa, co może utrudnić egzekwowanie prawa.

Delia Ferreira Rubio, przewodnicząca Transparency International, powiedziała: – Prawa człowieka nie są po prostu miłym dodatkiem w walce z korupcją. Podejście autorytarne niszczy niezależne mechanizmy kontroli i równowagi, uzależniając działania antykorupcyjne od kaprysów elit. Zapewnienie ludziom możliwości swobodnego wypowiadania się i wspólnej pracy na rzecz rozliczania władzy jest jedyną trwałą drogą do społeczeństwa wolnego od korupcji.

Źródło: Transparency International, The Guardian

Pełny raport o Polsce znajduje się tutaj.