Nowe badanie przeprowadzone przez Utah State University, dostarcza ram do lepszego zrozumienia, w jaki sposób zanieczyszczenie światłem i hałasem wpływa na dziką przyrodę.
Wyniki są wynikiem wysiłku ekspertów z całego świata w dziedzinie ekologii oraz fizjologii i mówią o obecności “stref niebezpieczeństwa sensorycznego”, czyli obszarów, gdzie zanieczyszczenia doytyczące zmysłów wpływają na aktywność zwierząt. Badanie zostało opublikowane w czasopiśmie Nature Ecology and Evolution, a sam artykuł jest pracą zbiorową pod kierownictwem głównego badacza Neila Cartera i profesora nadzwyczajnego w School for Environment and Sustainability.
– Z punktu widzenia biologii nie wiemy, jak łagodzić skutki zanieczyszczenia sensorycznego, jeśli nie znamy ścieżki jak dochodzi do konkretnej szkody – powiedział Carter. – Chociaż te wyniki mają konsekwencje dla zagrożonych gatunków, będących przedmiotem ochrony, sugerują również sposoby, jak możemy wykorzystywać światło i dźwięk do zarządzania dzikimi zwierzętami w miastach, a także łagodzenia kolizji pojazdów z dzikimi zwierzętami lub zapobiegania szkodom w rolnictwie – dodał David Stoner, starszy wykładowca w Quinney College of Natural Resources na USU.
W swoim badaniu autorzy podają przykład corocznego hołdu wydarzeniom 9/11 w Nowym Jorku. Czas ten zbiegł się z coroczną migracją ptaków z północnych regionów do miejsc zimowania w Ameryce Łacińskiej. Ponieważ ptaki używają “wskazówek niebieskich” podczas migracji, 44 reflektory tworzące dwie kolumny światła mogą przyciągać nawet 15 000 ptaków w ciągu jednej nocy.
– Ptaki będą latać w kółko wewnątrz wiązek aż do rana, często umierając z wyczerpania i zderzając się ze sztuczne oświetlonymi konstrukcjami – stwierdzili Carter i współautorzy prowadzący Davide Dominoni, badacz bioróżnorodności, zdrowia zwierząt i medycyny porównawczej na Uniwersytecie w Glasgow oraz Wouter Halfwerk, adiunkt w Departamencie Ekologicznych Nauk Przyrodniczych na Uniwersytecie VU w Amsterdamie.
Zanieczyszczenie świetlne w Polsce
Zanieczyszczenie świetlne jest poważnym problemem także w wielu polskich miastach. Nadmierne i niewłaściwe oświetlenie ulic, budynków i reklam zakłóca naturalny cykl dobowy zwierząt. Szczególnie narażone są nocne gatunki, takie jak sowy, nietoperze czy ćmy. Przykładem może być Warszawa, gdzie oświetlenie uliczne i świetlne reklamy przyciągają tysiące owadów, a te z kolei sowy i inne drapieżniki. Powoduje to zaburzenie łańcucha pokarmowego i spadek liczebności tych zwierząt
Hałas komunikacyjny
Innym poważnym źródłem zanieczyszczenia akustycznego w Polsce są drogi szybkiego ruchu i autostrady. Hałas samochodowy negatywnie wpływa na wiele gatunków ptaków i ssaków, zagłuszając ich głosy oraz powodując stres.
Przykładem może być autostrada A2 przecinająca Kampinoski Park Narodowy, gdzie odnotowano spadek liczebności wielu gatunków ptaków gniazdujących w pobliżu.
Ochrona ciemnego nieba
Polska posiada kilka obszarów chronionych ze względu na niskie zanieczyszczenie świetlne i możliwość obserwacji nocnego nieba. Należą do nich m.in. Bieszczadzki Park Narodowy, Drawieński Park Narodowy oraz Gwiezdna Wioska w Chełmie.
Inicjatywy te mają na celu ochronę nocnych siedlisk zwierząt oraz promocję turystyki astronomicznej.
Znaczenie problemu zanieczyszczenia sensorycznego
Zanieczyszczenie sensoryczne, obejmujące nadmiar bodźców świetlnych i dźwiękowych, stanowi poważne zagrożenie dla różnorodności biologicznej i prawidłowego funkcjonowania ekosystemów.
Światło sztucznego pochodzenia może dezorientować zwierzęta, zakłócać ich rytmy dobowe i reprodukcję. Przykładowo, wiele gatunków ptaków i owadów ginie, zderzając się z oświetlonymi budynkami podczas nocnych migracji. Hałas natomiast utrudnia komunikację między osobnikami, płoszy zwierzęta z naturalnych siedlisk i powoduje stres fizjologiczny. Dotyczy to zarówno ssaków, jak i ptaków czy płazów.
Konsekwencje zanieczyszczenia sensorycznego są dalekosiężne. Zaburzenie naturalnych zachowań może prowadzić do spadku liczebności populacji, a nawet wyginięcia wrażliwych gatunków. Ponadto, zmiany w ekosystemach spowodowane przez nadmiar bodźców świetlnych i dźwiękowych mogą mieć negatywny wpływ na ludzi, np. poprzez zmniejszenie liczebności owadów zapylających.
Zarówno zanieczyszczenie światłem, jak i hałas komunikacyjny mogą naśladować naturalne bodźce. Jak mówią badacze – sztuczne światła zakrywają blask księżyca, uniemożliwiając ptakom lub owadom jego wykrycie, lub hałas komunikacyjny może zagłuszać częstotliwość widmową śpiewu ptaków. Te zanieczyszczenia mogą również odwracać uwagę zwierzęcia od jego działania i mieć bezpośrednie przełożenie na możliwości przetrwania. Przykładowo wilka polującego na sarnę czy jelenia mogą rozproszyć światła samochodowe lub hałas drogowy. – Jeśli zrozumiemy ten mechanizm, być może będziemy w stanie opracować konkretne interwencje i rozwiązania, które należy przyjąć, aby zminimalizować skutki wpływów antropogenicznych – powiedział Dominoni. – Na przykład światło ma wiele właściwości. Zmieniając niektóre z tych właściwości, możemy rzeczywiście zminimalizować wpływ zanieczyszczenia światłem na dziką przyrodę. – Nocne oświetlenie i hałas antropogeniczny nie są zlokalizowane w określonych siedliskach i krajach. To zjawisko globalne – mówi dalej Dominoni. – Wyjaśnienie tych mechanizmów może pomóc w opracowaniu rozwiązań dla utraty różnorodności biologicznej i wpływów antropogenicznych na całym świecie.
Zanieczyszczenie sensoryczne jest poważnym zagrożeniem dla przyrody na całym świecie, również w Polsce. Konieczne są działania na rzecz ograniczenia nadmiernego oświetlenia i hałasu, a także promocja obszarów o wysokiej jakości środowiska nocnego. Tylko holistyczne podejście może zapewnić ochronę wrażliwych gatunków i ekosystemów.
W Polsce na szczęście mamy coraz więcej specjalistów i firm, które mają na uwadze projektowanie dla przyszłości w sposób zrównoważony, mając na uwadze komfort człowieka i otaczającej przyrody. Zwróćcie uwagę na oferty designerskie firm jak Wise Habit czy VANK, a także aspekty edukacyjne jak Embassy of Sound oraz działania prowadzone przez dr Joannę Jurgę.