Obraz “Radość życia” autorstwa Henriego Matisse jest uważany, a czasem nawet czczony, jako jedno z dwóch arcydzieł, które zmieniły oblicze malarstwa wczesnego XX wieku. Kompletnie odmienny od form, które pojawiły się wcześniej, ze swoimi szokującymi kolorami oraz radykalnym wypaczeniem przestrzenności, obraz wywołał burzę wśród francuskiej audiencji, kiedy został po raz pierwszy przedstawiony w 1906 roku. Tak mówi o nim Marth Lucy, współpracujący kurator z Barnes Foundation. Matisee użył dużo nasyconych żółci w “Radości życia”, szczególnie wiele ciepłego żółtego wykonanego z siarczku kadmu. Niestety te części obrazu, które zawierają siarczek kadmu, stają się białe lub brązowe, co zaniża jakość i odbiór tej pracy, która jest wciąż częścią kolekcji Barnes Foundation.

Pracujący na Uniwersytecie Delaware, profesor Robert L. Opila współpracuje z Barbarą Buckley – naczelnym konserwatorem w Barnes, a także Jennifer Mass, starszym naukowcem, a także dyrektorem mieszczącego się w Winterthur Laboratorium Naukowych Badań i Analiz. Prace profesora mają na celu zbadanie mikrostruktury materiału farby i lakieru, a także podjąć próbę określenia dlaczego siarczek kadmu zmienia kolor.

“To bardzo przygnębiające zjawisko, biorąc pod uwagę pozycję tego obrazu w historii”, mówi Opila, profesor inżynierii materiałowej na Uniwersytecie Delaware. “Praca jest znana, jako mająca silny wpływ na innych artystów, zwłaszcza Pablo Picasso, który starając się prześcignąć Matisse pod względem wartości szoku, natychmiast rozpoczął prace nad swoimi ‘Pannami z Avignon'”.

Zespół Opila używa spektroskopu XENES badającego widmo absorpcyjne (widmo, które powstaje podczas przechodzenia promieniowania elektromagnetycznego przez chłonny ośrodek absorbujący promieniowanie o określonych długościach), mocno skupiając światło wysokiej energii podobnego do używanego w zdjęciach rentgenowskich, aby wnikliwie penetrować mikroskopijne warstwy farby oraz utworzyć mapę chemicznego składu użytych materiałów. Odłamki farby są bardzo małe, mierzące około mikrona lub milionową metra w średnicy.

Opila wyjaśnia, że widmo absorpcyjne – widmo, które powstaje podczas przechodzenia promieniowania elektromagnetycznego przez chłonny ośrodek absorbujący promieniowanie o określonych długościach, pozwala naukowcom powiedzieć więcej o chemicznym stanie kadmu i materiałów, z którymi jest on chemicznie związany.

Wstępne wyniki badań przeprowadzone przez doktoranta Uniwersytetu Delaware – Johnathana Church – w Europejskim Ośrodku Synchrotronu Atomowego w Grenoble, pokazały, że siarczek kadmu pogarsza się przekształcając się w kadm węglanu, który jest biały. W obrazie zawarty jest dodatkowo chlorek, który jak podejrzewa Church, działa jako katalizator. Dodatkowo dwutlenek węgla reaguje z kadmem, tworząc węglan kadmu. “Wygląda na to, że obecność chlorku jest tutaj istotna”, mówi Church.

Kiedy Opila i jego zespół nie są pewni jeszcze co się dzieje z siarczkiem, stawiają teorię, że został użyty tutaj jako spoiwo olej lniany, który może stać się brązowy.

Obecnym wyzwaniem jest analiza danych oraz opracowanie metod w celu zapobiegania dalszej degradacji obrazu. Barnes użyje wszystkich tych informacji, aby określić jaki rodzaj światła i wilgotności jest wskazany oraz czy inne środki takie jak przyciemniane tarcze są potrzebne, aby chronić tę pracę.

“Naukowe badania, które są prowadzone w znaczący sposób przyczynią się do zachowania obrazu w jak najlepszej kondycji oraz do zrozumienia zmian jakie zaszły w aspekcie wizualnym tego obrazu”, mówi Buckeley.

Kolejnym pytaniem jest czy nauka może przekonwertować biały i brązowy kolor materiałów ponownie do oryginalnego żółtego pochodzącego z siarczku kadmu. Opila uważa, że jest to mało prawdopodobne oraz dodaje, że niewskazanym byłoby próbować.

“Wchodzi tutaj w grę filozofia – jeśli masz dzieło sztuki, które rozkłada się w czasie – to czy jest to wciąż oryginalne dzieło sztuki czy dotknięte czasem, zintegrowane dzieło sztuki”, zastanawia się Opilla i kontynuuje – “Możemy chcieć spowolnić tempo zmian, jednak nie jestem przekonany czy chcielibyśmy je ponownie zmienić, nawet jeśli byśmy mogli”.

Odkrycia dokonane w ramach tego projektu mogą pewnego dnia mieć wpływ na inne postimpresjonistyczne czy modernistyczne prace. “Obrazy Van Gogha również zawierają dużą ilość żółci opartej na siarczku kadmu”, przypomina na koniec Opila.

Grafika: Barnes Foundation, Merion, PA